चिलिमे जलविद्युत कम्पनी मुख्य प्रवर्द्धक रहेको निर्माणाधीन १०२ मेगावाटको मध्य भोटेकोशी जलविद्युत आयोजनाले तीन महिनापछि उत्पादन थाल्ने भएको कान्तिपुरले लेखेको छ। बाढीपहिरो, भूकम्प र कोभिडका कारण अन्योलमा परेको आयोजनाले लक्ष्यभन्दा झण्डै ६ वर्षपछि निर्माण पूरा हुन लागेको हो।

उत्पादिन विद्युत राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमा जोडेपछि आयोजनाले पहिलो वर्ष २ अर्ब ९० करोड आम्दानी गर्ने छ। मध्य भोटेकोशी जलविद्युत कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सिइओ) रामगोपाल शिवाकोटीका अनुसार आगामी पुस मसान्तभित्र परीक्षण उत्पादन सुरु गरिनेछ। उहाँका अनुसार आयोजनाको सम्पूर्ण भौतिक र इलेक्ट्रोमेकानिकलको काम अन्तिम चरणमा पुगेको छ।

स्थानीय चाकुमा बाँध र बसेरीमा विद्युत गृह निर्माण गरिएको उक्त आयोजनाको सुरुङको भित्री भागको ग्राउटिङ, ट्रायल एण्ड इरर तथा हाइ एवं लो भोल्टेज टेष्टिङ भइरहेको छ। सुरुङमा एक महिनाभित्रै पानी पठाएर थप परीक्षण गरिने जानकारी आयोजनाले दिएको छ।

भोटेकोशी गाउँपालिका ५ को चाकुमा बाँध बनाएर ७ किमी लम्बाइको सुरुङबाट बाह्रबिसे नगरपालिकाको जम्बुमा निर्माण गरिएको विद्युत गृहमा पानी पठाएर विद्युत उत्पादन गरिनेछ। तिब्बतको खासाबाट आएको भोटेकोशी नदीबाट विद्युत उत्पादन गर्न लागेको हो। आयोजनाको आम्दानीको निश्चित प्रतिशत आम्दानी प्रत्येक वर्ष बढ्दै जाने सम्झौता प्राधिकरणसँग गरिएको छ।

सिइओ शिवाकोटीका अनुसार उत्पादित विद्युत प्रतिमेगावाट लागत बढीमा १९ देखि २० करोड पुग्ने अनुमान रहेको छ। २०६८ सालमा अनुमान गरिएको लागत प्रतिमेगावाट साढे १२ देखि १३ करोड रहेको थियो।

सिइओ शिवाकोटीले तोकिएको समयमा पूरा गर्न नसक्दा व्याज तथा विदेशी मुद्राको अधिमूल्यनका कारण लागत बढेको बताउनुभयो। आयोजनाका अधिकारीहरूले भने अन्य आयोजनाहरूको लागतको तुलनामा मध्य भोटेकोशीको लागत महँगो भन्न नमिल्ने दाबी गरेका छन्। उक्त आयोजनामा कोषको लगानी ३७ % गरेको छ।

त्यस्तै प्रधिकरणको १० % कर्मचारी सञ्चय कोषका सञ्चयकर्ताको १९.५ %, प्राधिकरण सञ्चय कोष कर्मचारीको १ %, स्थानीय १० % र १५ % स्थानीय पब्लिकको लगानी रहेको छ। कम्पनीका साधारण लगानीकर्ता १० लाख ७५ हजार छन् भने आयोजना प्रभावितलाई शेयरको विशेष व्यवस्था गरिएको छ।

२०६८ साल कात्तिकमा विद्युत खरिद सम्झौता (पीपीए) गरेको उक्त कम्पनीले उक्त आयोजना सन् २०१३ मा निर्माण सुरु गरेर २०१७ मा पूरा गर्ने लक्ष्य राखेको थियो। आयोजनाको आन्तरिक असमझदारी, स्थानीय राजनीतिक द्वन्द्व, बाढीपहिरो, भूकम्प, कोरोना लगायतका समस्याका कारण निर्माणमा ढिलाइ भएको हो।

सुरुको अनुमानित बजेटअनुसार आयोजानको कुल लागत १२ अर्ब २८ करोड रुपैयाँ थियो। तर अहिले लागत बढेर १९ देखि २० अर्ब पुग्ने शिवाकोटीले बताउनुभयो। इन्ट्रेस डयूरिङ कन्ट्रक्सन(आइडीसी) अर्थात निर्माणका बेला तिर्ने ऋणको व्याज रकमले लागत बढाएको हो।

अहिले आइडीसीबाहेक करिव साढे १४ अर्ब खर्च भइसकेको छ। आइडीसी शीर्षकमा भएको ब्याजसमेत करिव साढे १८ अर्ब खर्च भइसकेको छ। मुख्य लगानीकर्ता कर्मचारी सञ्चाय कोष हो। कम्पनीले सञ्चय कोषलाई हाल प्रतिदिन ४० देखि ४५ लाख व्याज तिरिरहेको छ।

आयोजनाका प्राविधिक प्रमुख विजयलाल श्रेष्ठका अनुसार कर्मचारी सञ्चय कोष, चिलिमे र स्थानीयको सेयर रहेको आयोजनाको सुरुङसहित सिभिल र हाइड्रो मेकानिकलको कामको जिम्मेवारी चिनियाँ ठेकेदार कम्पनी क्वान्सिङ हाइड्रो इलेक्ट्रिक कन्स्ट्रक्सनले गर्दै आएको छ। आयोजनाको संरचना आधुनिक प्रविधिमा आधारित इक्विमेन्ट जडान गरेर निर्माण गरिएको छ। आयोजनाको संरचनालाई आधुनिक रुपमा सञ्चालन गर्न सकिने उहाँले बताउनुभयो।

आयोजनाको २०७९ साउनमा सुरुङको ब्रेक-थ्रु गरिएको थियो। अहिले सुरुङको ‘फिनिसिङ’को काम भइरहेको छ। प्रस्ताव गरिएभन्दा एक वर्ष ढिलो सुरु भएको आयोजना सन् २०१७ मा पूरा गर्ने लक्ष्यअनुसार आयोजनालाई तत्कालीन सीईओ कुलमान घिसिङले अघि बढाउनुभएको थियो।

आयोजनाको विद्युत सप्लाइका लागि बाह्रबिसे नगरपालिकामा सवस्टेशनको निर्माण भइरहेको छ। भोटेकोशीको विद्युत सप्लाइका लागि सवस्टेशन जोड्ने १३ वटा टावर निर्माण भइसकेको छ भने तार तान्ने काम अन्तिम चरणमा पुगेको छ।