दुई साताअघि किलोकै दुई सय रुपैयाँसम्ममा बिक्री भएको प्याजको भाउ घट्न थालेको छ । भारतले निर्यातमा बन्देज लगाएपछि केही व्यवसायीले चीनबाट आयात सुरु गरेका छन् । खुला सीमाका कारण केहीले भारतबाटै अवैध रूपमा प्याज भित्र्याएका छन् । चीन र भारतबाट भित्रिन थालेपछि प्याजको मूल्य घट्न थालेको कान्तिपुर अनलाइनले लेखेको छ । 

‘प्याजको हकमा आयातमै निर्भर हुनुपर्छ । आयातमा अवरोध हुँदा बजार भाउ बढ्ने हो, पछिल्लो समय आपूर्ति सहज हुँदै गएको छ । बजारमा प्याज आएको छ,’ कालीमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास समितिका सूचना अधिकारी विनय श्रेष्ठले भन्नुभयो, ‘भारतले निर्यात बन्देज गरे पनि व्यापारीको सम्पर्क सूत्रबाट आयात भएको छ । चीनबाट समेत आउँदा मूल्य घटेको देखिन्छ ।’ सामान्य दिनमा कालीमाटीमा दिनको ८० देखि ९० टन प्याज भित्रिन्छ । दुई साताअघि दैनिक १०/१५ टन भित्रिएको थियो । पछिल्लो समय दैनिक ३०/४० टन भित्रिएको छ । कुनै बेला ६० टनसम्म भित्रिएको सूचना अधिकारी श्रेष्ठले बताउनुभयो ।

‘कालीमाटी बजारमा भित्रिने प्याजमध्ये करिब ५ प्रतिशत चिनियाँ प्याज हो । भारतबाट पनि सहजै आइराखेको छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘आयातका क्रममा केही बिग्रेका, उम्रेका छन् । नबिग्रेको आए मूल्य अझै घट्छ । मूल्य घट्ने सम्भावना पनि छ ।’ प्याज कञ्चनपुरदेखि झापासम्म उत्पादन हुन्छ । ती क्षेत्रमा वार्षिक करिब ३ लाख टन उत्पादन हुन्छ । तर स्वदेशी उत्पादनले स्वदेशी माग तीन महिना पनि धान्दैन । त्यसपछि आयातमै निर्भर हुनुपर्छ । पछिल्लो समय व्यवसायीको हडताल र भारतले निर्यातमा लगाएको बन्देजका कारण आयातमा समस्या देखिएको हो ।

सरकारले बजेटमार्फत मूल्य अभिवृद्धि कर (भ्याट) लगाएपछि व्यवसायी पटकपटक विरोधमा उत्रिने गरेका छन् । विरोधस्वरूप गत मंसिर १९ देखि केही दिन प्याज आयात र बिक्री गरेनन् । त्यही बेला भारतले मंसिर २२ देखि लागू हुने गरी प्याज निर्यातमा बन्देज लगाइदियो । पछिल्लो समय भारतको महाराष्ट्र, राजस्थानलगायत क्षेत्रमा प्याजको उत्पादन घटेको छ । भारतले आफ्नो माग पूर्ति गर्न १० लाख टन प्याज अफ्रिकाबाट मगाएको छ । निर्वाचनका कारण पनि निर्यातमा बन्देज गरेको जानकार बताउँछन् ।

त्यही बेला नेपाली व्यवसायीको हडतालले बजारमा मूल्य अकासिएको हो । मंसिर ३० मा होलसेल मूल्य १ सय ५० रुपैयाँसम्म पुग्यो । मूल्य खुद्रा बजारमा प्रतिकिलो २ सयसम्म पुग्यो । भारतीय बजारको कब्जामा रहेको प्याजको मूल्य अकासिएपछि उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले चीनबाट प्याज ल्याउन व्यवसायीसँग छलफल गरेको थियो ।

‘पछिल्लो समय चीनबाट पनि प्याज आएको छ । अर्को बाटो भारतबाट पनि आएको देखिन्छ,’ मन्त्रालयका प्रवक्ता गजेन्द्र ठाकुरले भन्नुभयो, ‘बजार मूल्यको कुरा गर्दा घटेको छ ।’ दुई सातायताकै तथ्यांक हेर्दा पनि मूल्य घटेको देखिन्छ । समितिले निर्धारण गरेको प्याजको मूल्य विवरणअनुसार पुस १, २, ३, ४ मा प्रतिकिलो होलसेल मूल्य १ सय ४५ रुपैयाँ निर्धारण गरेको छ । त्यसपछि पुस ५ मा प्रतिकिलो १ सय ४० र पुस ६ मा १ सय ३५ रुपैयाँ तोकेको छ ।

पुस ७ देखि चीनबाट पनि आयात भयो । यस दिन चिनियाँ प्याजको मूल्य प्रतिकिलो ९५ रुपैयाँ तोकियो । भारतीय प्याजको मूल्य पनि घटेर १ सय १० रुपैयाँ तोकियो । पुस १३ सम्म आइपुग्दा भारतीय प्याजको औसत मूल्य ९० रुपैयाँ र चिनियाँ प्याजको मूल्य ८२.५० रुपैयाँ तोकिएको छ । खुद्रा बजारमा प्रतिकिलो ९५ देखि १ सय रुपैयाँसम्ममा बिक्री भइरहेको खुद्रा व्यापारी चन्द्र थापाले जनाउनुभयो।

‘बजारमा आपूर्तिको अवस्था सहज बन्दै छ । मूल्य पनि दैनिक घट्ने क्रममा छ,’ थापाले भन्नुभयो, ‘धेरै आयात र परनिर्भर भएर हुँदैन, स्वदेशमै उत्पादन बढाउन जरुरी छ ।’

नेपाल कृषि उपज आलु प्याज आयात–निर्यात तथा थोक विक्रेता संघका महासचिव प्रकाश गजुरेलले पनि मूल्य घट्ने क्रममा रहेको पुष्टि गर्नुभयो । ‘अहिले ५० देखि सय टनसम्म प्याज भित्रिएको छ । भारतले निर्यात बन्देज गरे पनि खुला सीमाको सदुपयोग भएको छ । प्रतिबन्ध भए पनि प्याज आएकै छ,’ महासचिव गजुरेलले भन्नुभयो, ‘एक सातामा चीनबाट करिब १ सय टन आयात भएको छ । चीनबाट पनि आउन थालेपछि मूल्य घट्यो ।’ अबको केही दिनमा प्याजको होलसेल मूल्य ७५ देखि ८० रुपैयाँसम्ममा झर्ने उनको भनाइ छ ।