मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिकाले गङ्गापूर्ण ताल पछिल्लो समय सुक्दै गएको छ। मानवीय र वातावरणीय कारणले सुक्दै गएको यो ताललाई पुरानै स्वरूपमा ल्याउने योजना अघि बढाइएको छ। तर योजनाले गति लिन भने नसकेको स्थानीयको आरोप रहेको गोरखापत्र अनलाइनले लेखेको छ।
विश्वकै उच्च स्थानमा रहेको तिलिचो ताल पनि मनाङमै छ। पर्यटकीय दृष्टिकोणले पनि यो तीन हजार आठ सय २० मिटर उचाइमा रहेको गङ्गापूर्ण ताल मुख्य मानिन्छ। तर हाल यो ताल खेल मैदान बनेको छ पानी सुकिसकेको छ। अरू पनि यहाँका सानातिना तालहरू सुक्दै हराउँदै गएका छन्।
सेतो चाँदीका रूपमा रहेको गङ्गापूर्णको अस्तित्व लोप हुन नदिन र यसलाई बचाइराख्न गाउँपालिकाले बजेट पनि छुट्टायो। ठेकेदारको लापरबाहीले गर्दा काम हुन सकेन। झन्झन् तालको अस्तित्व लोप हुँदै गएको छ।
‘पालिकाले ताल संरक्षणका लागि तीन करोड पाँच लाख रुपियाँ विनियोजन गरेको छ। ठेक्का लागेर काम पनि सुरु भयो। सामान्य काम गरेजस्तो गरेर पेस्की रकम लिएर ठेकेदार बेपत्ता भएका छन्।
पटक पटक ताकेता गर्दासमेत ठेकेदार पङ्कज अधिकारी सम्पर्कमा नै नआएको मनाङ ङिस्याङ गाउँपालिकाका अध्यक्ष कान्छा घलेले बताउनुभयो। उहाँले हिउँदमा भन्दा पनि वर्षा याममा काम गर्न सजिलो हुने भए पनि ठेकेदार सम्पर्कमा आउन नचाहँदा ठेक्का नै तोड्ने मनस्थितिमा पुगेको बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो– ‘यो आर्थिक वर्षमा त आएन अब कसरी काम होला र खै ? असार मसान्तसम्ममा पनि काम भएन भने रद्द गर्ने सोच बनाएको छु। यही ताल हो भने यसलाई कसरी फेरि पुरानै स्वरूपमा ल्याउन सकिएला र !’
उता मनाङ ङिस्याङ–६ का वडाध्यक्ष सोनाम गुरुङले ठेकेदारले काममा ढिलासुस्ती गरेकाले निजी खर्चमा डोजर चलाउँदै ४ घण्टा लगाएर ताल थुनेर आएको बताउनुभयो। ‘ठेकेदारले काम गर्छु मात्र भन्छ तर सम्पर्कमै आउँदैन’, उहाँले भन्नुभयो– ‘सुरुमा अलिअलि काम भएकै हो। बाटो बनाउने भित्र सामान लैजाने काम गरेकै हो।’ गङ्गापूर्ण ताल आफ्नै वडामा परेकाले पनि पुरानै स्वरूपमा ल्याउन लागिपरेको वडाध्यक्षले बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो– ‘टेन्डर भइसकेकाले पुरिएको तालबाट माटो, बालुवा झिक्ने तयारीमा छौँ।’
तालको बिचमा ग्याबिन लगाएको आफूले देखेको वडा सदस्य राजु गुरुङले बताउनुभयो। बाटो बनाएर भित्रबाट बालुवा निकाल्ने गुरुङले बताउनुभयो। भिजिट–मनाङ अभियानका फुर्वा लामा गङ्गापूर्णजस्ता हिमतालको संरक्षण प्राथमिकतामा रहनुपर्ने बताउनुभयो।
जलवायु परिवर्तन र अनपेक्षित हिम पहिरो, वर्षा आदिले गङ्गापूर्णजस्ता तालको अस्तित्व लोप हुन सक्ने सम्भावना बढेको विज्ञहरू बताउँछन्। गङ्गापूर्ण संरक्षणमा ३ दशमलव ५ मिटर उचाइ र १ सय ९३ मिटर लामो बाँध बनाएर २१ दशमलव ८ हेक्टर क्षेत्रफलमा सुरक्षित राखिने योजना छ।
सन् १९५७ मा स्विस भूगर्भविद् टोनी हागनले गङ्गापूर्ण तालको तस्बिर प्रचारमा ल्याएपछि यसलाई अहिलेसम्म भूगर्भ बनोट र जलवायु परिवर्तनको अध्ययन गर्ने एक आधार बनाइएको छ। झन्डै ९ किलोमिटर लामो गङ्गापूर्ण ग्लेसियरको बहाव हरेक वर्ष खुम्चँदै गएकोबारे इन्स्टिच्युट अफ टिबेटियन प्लेटो रिसर्चले अध्ययन गरिसकेको छ।
