‘मलाई के लाग्छ भने ल्हासा मरूभूमि जस्तो छ। घाँसपात पनि केही हुँदैन। त्यहाँ बेग्लै खालको परिवेश होला। मानिसहरूमा दुःख होला भन्ने मेरो अनुमान थियो। तिब्बत जान म लालायित थिएँ।’ चीनका लागि नेपाली राजदूत विष्णु पुकार श्रेष्ठले सन् २०२३ मा सय जना विदेशी कूटनीतिज्ञहरूसँगै तिब्बतको भ्रमण गर्नुभयो र उहाँलाई सबभन्दा प्रभावित गर्ने कुरा नै विकास थियो। यस सम्बन्धमा राजदूतले यसरी बताउनुभयो, ‘म के अनुभति गर्छु भने तिब्बत चाहीँ एक ढँगले चीनको निमित्त, चिनियाँ सरकारको निमित्त, एक खालको विरोध गर्ने साधन बनाएका छन् चीन विरोधी शक्तिहरूले। मलाई के लाग्यो भने चीनको तिब्बतमा आमूल परिवर्तन भएको छ। त्यहाँ मलाई प्रभाव पारेका धेरै चीजहरू छन्। एउटा मात्र पक्ष होइन। पूर्वाधार, शिक्षा, सामाजिक अन्तरघुलन, उत्पादन बृद्धि गर्ने कोशिसहरू यी सबैलाई हेर्ने हो भने एउटा छुट्टै खालको परिवर्तनको अनुभूति हुन्छ त्यहाँ।

सर्वविदित कुरा के हो भने, सन्१९५९मार्च २८मा, चीनको राज्य परिषदले तिब्बतको पूर्व स्थानीय सरकारलाई विघटन गरी सयौं वर्षसम्म तिब्बतमा शासन गर्दै आएको सामन्ती दासप्रथाको उन्मूलन गरेको थियो र तिब्बतमा जनवादी शासन स्थापना गरेको थियो। त्यतिबेलादेखि नै तिब्बती जनता आफ्नै मामिलाका मालिक भएका छन् भन्ने नयाँ युग चलिरहेको छ। यस वसन्त ऋतु अर्थात् सन् २०२४को मार्च २८, तिब्बतमा लाखौं दासभूदासहरूको मुक्ति भएको ६५ औं वर्षगाँठ हो।

नेपाली राजदूत विष्णु पुकार श्रेष्ठले भन्नुभए झैं तिब्बतको लोकतान्त्रिक सुधार भएको ६५ वर्षमा तिब्बतको सामाजिक अवस्था दिनप्रतिदिन परिवर्तित हुँदै गइरहेको छ र जनताको जीवन दिनप्रतिदिन फस्टाउँदै गइरहेको छ। सन् २०१९को अन्त्यमा तिब्बतमा गरिबी निवारणमा निर्णायक विजय हासिल गरियो र निर्धारित समयभन्दा एक वर्ष अगावै गरिबी निवारणको लक्ष्य पूरा गरियो। जसबाट हजारौँ वर्षसम्म पठारभूमिमा व्याप्त निरपेक्ष गरिबीको समस्याबाट पूर्णतया मुक्त भयो र पर्यावरणीय दृष्टिले नाजुक क्षेत्रमा गरिबी निवारणका लागि विश्वमा नमूना खडा गरियो।

चीनका लागि पूर्व नेपाली राजदूत लीलामणि पौड्याल सन् २००३ देखि २००७ सम्म चीनको तिब्बतमा नेपाली महावाणिज्यदूत हुनुहुन्थ्यो। तिब्बतको विकास र परिवर्तनबारे बोल्ने उहाँको अधिकार भएकोमा शंका छैन।

‘तिब्बतको परिवर्तन चीनको समग्र परिवर्तनभन्दा पनि जादूमयी छ त्यहाँ। म सन् १९९९मा पहिलो चोटी गएको थिएँ र पछिल्लो चोटी म २०१९को अन्तमा गएँ। यो दुई अवधिको बीचमा चीनले खासगरी तिब्बतले गरेको प्रगति चाहिँ अत्यन्तै द्रूत र प्रशंसा गर्नलायक छ। जुन किसिमको त्यहाँको भूगोल छ कठिनाइ छ जुन किसिमको त्यहाँको चुनौती छ विकासको लागि त्यस्ता चुनौतीको बावजुद पनि चीनले त्यहाँको विकासको लागि जे गरेको छ त्यो कुरा त सायद कसैले विरोध गर्छ जस्तो मलाई लाग्दैन।’

दुईजना राजदूतको भावनालाई तथ्याङ्कबाट समर्थन गरिएको हो।

पहिला तिब्बत चीनमा एउटा मात्रै प्रान्तस्तरीय गरिबीग्रस्त क्षेत्र थियो। सन् १९५९ मा तिब्बतको जीडीपी १७ करोड ४० लाख युआन मात्र थियो। ६५ वर्षको निरन्तर विकास गरी सन् २०२३ मा तिब्बतको जीडीपी २ खर्ब ३९अर्ब २६करोड ७०लाख युआनसम्म बढेको छ। तिब्बतका सबै बासिन्दाको प्रतिव्यक्ति खर्चयोग्य आय २८,९८३ युआन पुगेको छ, जुन चीनको राष्ट्रिय औसतभन्दा २.४ प्रतिशत बढी भएर चीनको पहिलो स्थानमा छ। त्यसैले हाल तिब्बतको अर्थतन्त्र र समाज चौतर्फी रूपमा विकास भएर इतिहासमा विकासको सबैभन्दा राम्रो चरणमा प्रवेश गरेको ठानिएको छ।

जीवन अधिकार र विकास अधिकार प्राथमिक र मौलिक मानव अधिकार हुन्। प्रजातान्त्रिक सुधारदेखि नै तिब्बतमा विभिन्न कार्यको तिव्र विकास हुनुका साथै जनजीवनमा उल्लेखनीय सुधार आएको छ। हिउँ पठारभूमिमा एकपछि अर्को चमत्कार सिर्जना गरिएको छ। वर्तमान तिब्बतको राजनीति स्थिर, अर्थतन्त्र समृद्धि, नवीनता सक्रिय र जनताको सुख बढेको छ। समाज दिगो स्थिरताबाट दीर्घकालीन शान्ति र स्थायित्वतर्फ सरेको छ, अर्थतन्त्र तीव्र विकासबाट उच्च गुणस्तरीय विकासमा सरेको छ, पर्यावरणीय संरक्षण र प्रभावकारी शासनबाट पर्यावरणीय सभ्यताको निर्माणमा सरेको छ, र सीमाको निर्माण स्थिरताबाट जनतालाई समृद्ध बनाएर सीमालाई बलियो बनाउनको लागि स्थानान्तरण भइरहेको छ।

त्यसैगरी तिब्बतको लोकतान्त्रिक सुधार तिब्बतको इतिहासमा सबैभन्दा व्यापक, गहन र महान सामाजिक परिवर्तन हो, तिब्बतको सामाजिक विकास र मानव अधिकार प्रगतिलाई बढाउने युगान्तकारी मामिला हो, र मानव सभ्यताको इतिहास र विश्वको मानव अधिकार इतिहासमा ठूलो प्रगति पनि हो।

लोकतान्त्रिक सुधारको प्रक्रियामा अघि बढिरहेको तिब्बत सुनौलो घाममा नुहाउँदै वसन्त ऋतुबाट जीवन्त भविष्यतर्फ अघि बढिरहेको छ।