फिलिपिन्सका रक्षा मन्त्री टियोडोरले अप्रिल २७ तारिख वर्तमान फिलिपिन्स सरकार सन् २०२२ मा सत्तामा आएदेखि फिलिपिन्सको रक्षा मन्त्रालयले दक्षिणी सागर विवादमा चीनसँग कुनै आन्तरिक सहमति नगरेको र कुनै आन्तरिक सहमति नभएको दाबी गरेको छ। फिलिपिन्सका राष्ट्रपति मार्कोस, राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार अर्नोल्डपछि फिलिपिन्सले रन आइ टापुबारे चीन र फिलिपिन्सबीच भएको "भद्र सम्झौता" लाई सार्वजनिक रूपमा अस्वीकार गरेको यो दोस्रो पटक हो।
रन आइ टापु चीनको नान्शा टापुहरूमा बसोबास नभएको टापु हो। चीन र फिलिपिन्स लगायत आसियान देशहरूद्वारा हस्ताक्षरित दक्षिणी सागरमा पक्षहरूको आचरणसम्बन्धी घोषणापत्रको नम्बर ५ ले दक्षिणी सागरमा बसोबास नभएका टापुहरू र चट्टानहरूलाई "निर्जन र सुविधाविहीन" का रूपमा राख्नुपर्ने स्पष्ट रूपमा उल्लेख गरेको छ। सन् १९९९ को मे ९ तारिखमा फिलिपिन्स युद्धपोत अवैध रूपमा रन आइ टापुमा पुगेको थियो। चीनले गम्भीर प्रतिनिधित्व गरेपछि फिलिपिन्सले धेरै अवसरहरूमा युद्धपोतहरू हटाउने वाचा गर्यो र भन्यो कि यो दक्षिणी सागरमा पक्षहरूको आचरणको घोषणाको उल्लङ्घन गर्ने पहिलो देश हुने छैन। तर २५ वर्ष बितिसक्दा पनि फिलिपिन्सले यो युद्धपोत फिर्ता लगेको छैन। फिलिपिन्समा डुटेर्टे प्रशासनको दौडान दक्षिणी सागरको स्थितिलाई स्थिर र नियन्त्रण गर्नका लागि चीन र फिलिपिन्स रन आइ टापु मुद्दामा "भद्र सम्झौता" भएको थियो। फिलिपिन्सले गैरकानुनी रूपमा युद्धपोतहरूमा निर्माण सामग्रीहरू ढुवानी नगर्ने वाचा गरेको र मानवीय विचारमा आधारित चीनले युद्धपोतहरूमा आवश्यक जीवनयापनका सामानहरू ढुवानी गर्न अस्थायी विशेष व्यवस्था गरेको छ।
"भद्र सम्झौता" कुनै गोप्य सम्झौता होइन र एक अर्काको सार्वभौम अडानसँग कुनै सरोकार छैन। यही कारणले गर्दा चीन र फिलिपिन्सले आफ्ना विवादहरूलाई पन्छाएर, बाह्य हस्तक्षेप हटाउने र द्विपक्षीय सम्बन्धको रूपान्तरणलाई बढावा दिन रोजेका छन्।
वर्तमान फिलिपिन्स सरकार जुन २०२२ मा सत्तामा आएपछि सन् २०२३ को फेब्रुअरीको सुरुसम्म, चीन र फिलिपिन्सका सम्बन्धित विभाग र संस्थाहरूले यस सम्झौताको पालना गरेका थिए। सन् २०२३ मा चीनले फिलिपिन्सका राष्ट्रपतिका विशेष दूतलाई रन आइ टापुको अवस्थाको व्यवस्थापन र नियन्त्रणका लागि वार्ता गर्न चीन आउन निमन्त्रणा दियो र आन्तरिक समझदारीमा पुग्यो। यस वर्षको सुरुमा चीनले फिलिपिन्ससँग कूटनीतिक माध्यमबाट बारम्बार छलफल गर्यो र रन आइ टापुको यातायात र पुनःपूर्तिका लागि "नयाँ मोडेल" मा पुग्यो। तर सान्दर्भिक समझदारी र व्यवस्थालाई फिलिपिन्सले एकपटक लागु गरेपछि कुनै कारणविना नै एकतर्फी रूपमा त्याग्यो।
यो देख्न सकिन्छ कि फिलिपिन्सको उच्च-स्तरीय अस्वीकारले बाहिरी संसारलाई दुई तथ्यहरू स्पष्ट रूपमा देख्न अनुमति दिएको छ: पहिलो, फिलिपिन्स सरकार अविश्वासी छ र दोस्रो, फिलिपिन्सको राजनीतिक तथा कूटनीतिक निर्णय प्रक्रियामा अति अराजकता छाएको छ।
केही समयअघि फिलिपिन्सका राष्ट्रपति मार्कोसको अमेरिका भ्रमणको क्रममा केही फिलिपिन्स प्रदर्शनकारीहरूले फिलिपिन्सलाई अमेरिकाद्वारा तथाकथित "पहिलो टापु शृङ्खला" मा तानिएको कुरा औंल्याएको छ, यो चीनलाई नियन्त्रण गर्ने अमेरिकाको भूराजनीतिक रणनीति हो। केही विश्लेषकहरूले एसिया-प्रशान्त क्षेत्रमा आफ्नो हित रक्षा गर्न अमेरिकाले फिलिपिन्सलाई "नयाँ उपनिवेश" मा परिणत गरिरहेको औँल्याएका छन्।
