नेपालमा रहेका कुल ६६ लाख ६० हजार ८ सय ४१ घरपरिवारमध्ये करिब तीन लाख २ हजार परिवार शौचालयविहीन रहेको एक सरकारी अध्ययनले देखाएको छ । राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले मे ५ तारिख आइतबार सार्वजनिक गरेको जनसंख्या साक्षरता पुस्तक तथा जनसांख्यिक सूचकहरूले ४.५३ प्रतिशत घरपरिवार अझै पनि शौचालयविहीन रहेको देखाएको कान्तिपुर अनलाइनले लेखेको छ । शौचालय नभएका परिवारमध्ये सबैभन्दा धेरै मधेशमा छन् भने सबैभन्दा कम गण्डकीमा प्रदेशमा रहेको प्रतिवेदनले औंल्याएको छ । 

शौचालय रहेका ९५.४७ प्रतिशत घरपरिवारमध्ये पनि ६४.८८ प्रतिशतको घरमा आधुनिक (फ्लस भएको), ३०.११ प्रतिशत परिवारमा साधारण (फ्लस नभएको) र बाँकी ०.४९ प्रतिशत घरपरिवारले सार्वजनिक शौचालय उपयोग गर्दै आएको प्रतिवेदनले देखाएको छ ।

प्रदेशगत रूपमा हेर्दा कोशीमा शौचालय नभएको परिवार ३.१६, मधेशमा १२.०४, वाग्मतीमा १.२४, गण्डकीमा ०.९५, लुम्बिनीमा ५.६१ र कर्णालीमा ३.६२ र सुदूरपश्चिममा ४.३९ प्रतिशत रहेको प्रतिवेदनले औंल्याएको छ । शौचालय रहेका घरपरिवारमध्ये वाग्मतीमा सबैभन्दा धेरै ८२.२७ प्रतिशतमा फ्लस भएका शौचालय छन् भने सबैभन्दा कम मधेशमा ३८.५० प्रतिशत त्यस्ता शौचालय रहेको तथ्यांकले देखाएको छ ।

मोबाइल रहेका परिवारको संख्या ९३.२२ प्रतिशत रहेको पनि प्रतिवेदनले उल्लेख गरेको छ । यसमध्ये ४.५३ प्रतिशत परिवारमा ल्यान्डलाइन, ७३.२१ प्रतिशतमा साधारण र ७३.०१ प्रतिशत परिवारमा स्मार्टफोन रहेको देखिन्छ । प्रदेशगत रूपमा हेर्दा वाग्मतीमा सबैभन्दा धेरै १०.१३ प्रतिशत परिवारमा ल्यान्डलाइन टेलिफोन छन् भने ८०.०२ प्रतिशतमा स्मार्टफोन छ । तर कर्णालीमा सबैभन्दा धेरै ८२.२३ प्रतिशतमा साधारण फोन रहेको देखिन्छ । वाग्मती र कर्णालीमा ९५ प्रतिशतभन्दा बढी घरपरिवारमा मोबाइल पुग्दा कोशीमा ९३, मधेशमा ९०, लुम्बिनीमा ९३, कर्णालीमा ८९ र सुदूरपश्चिममा ९१ प्रतिशतमा पुगेको छ ।

मुलुकको ३७.७५ प्रतिशत घरपरिवारमा इन्टरनेट सुविधा पुगे पनि करिब १५ प्रतिशत घरपरिवारमा मात्र कम्प्युटर वा ल्यापटप रहेको देखिन्छ । वाग्मतीमा सबैभन्दा धेरै ५५.१६ प्रतिशत घरपरिवारमा इन्टरनेट सुविधा पुगेको छ भने सबैभन्दा कम कर्णाली प्रदेशमा २०.२८ प्रतिशत छ । कम्प्युटर वा ल्यापटप रहेका घरपरिवार पनि वाग्मती प्रदेशमै सबैभन्दा बढी ३०.२६ प्रतिशत छ । यसैगरी कोशीमा ११.८१, मधेशमा ७.८५, गण्डकीमा १६.१९, लुम्बिनीमा ११.१४, कर्णालीमा ५.५९ र सुदूरपश्चिममा ६.५९ प्रतिशत घरपरिवारमा कम्प्युटर वा ल्यापटप रहेको देखिएको छ ।

मुलुकमा रहेका कुल ६६ लाख ६० हजार ८ सय ४१ घरपरिवारमध्ये ३.०८ प्रतिशतमा मात्र कार/जिप/भ्यान रहेको देखिन्छ । प्रदेशगत रूपमा हेर्दा सबैभन्दा बढी वाग्मतीमा ६.३७ प्रतिशत घरपरिवारमा कार/जिप/भ्यान रहेको देखिन्छ । यसअनुसार कोशीमा २.१८, मधेशमा १.४४, गण्डकीमा ३.६४, कर्णालीमा ०.८३ र सुदूरपश्चिममा १.१३ प्रतिशत परिवारमा कार/जिप/भ्यान रहेको तथ्यांकले देखाएको छ ।

नेपालको कुल घरपरिवारमध्ये २७.२७ प्रतिशतमा मोटरसाइकल/स्कुटर छ । प्रदेशगत रूपमा हेर्दा गण्डकीमा सबैभन्दा बढी ३५.७६ प्रतिशत घरपरिवारमा मोटरसाइकल/स्कुटर रहेको देखिन्छ । यसअनुसार कोशीमा २४.७७, मधेशमा ३४.१२, गण्डकीमा ३४.२०, लुम्बिनीमा २५.५३, कर्णालीमा ६.६९ र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा १५.५९ प्रतिशत घरपरिवारमा मोटरसाइकल/स्कुटर रहेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

कुल घरपरिवारमध्ये औसतमा ३५.२४ प्रतिशत घरपरिवारमा साइलक, ५३.०८ प्रतिशत परिवारमा विद्युतीय पंखा, ३४.६८ प्रतिशतमा रेफ्रिजेरेटर, ४.२० मा वासिङ मेसिन र ०.८५ प्रतिशत घरपरिवारमा एयर कन्डिसनर रहेको प्रतिवेदनले देखाएको छ । नेपालीको औसत आयु ७१.३ वर्ष पुगेको पनि प्रतिवेदनले देखाएको छ । नेपालीको औसत आयु ०७८ मा ६६.६ र ०५८ मा ६०.४ वर्ष थियो ।

नेपालीको औसत आयु बढ्नुमा स्वास्थ्य प्रणालीमा भएको सुधार, सचेतना, बालबालिकाले पाइरहेको पोषण र जन्मेदेखि हुर्किंदासम्म पाउने लालनपालनले समेत ठूलो भूमिका खेलेको राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले जनाएको छ ।

औसत आयु झन्डै साढे ७१ वर्ष रहे पनि पुरुषभन्दा महिला करिब साढे ५ वर्ष बढी बाँच्ने प्रतिवेदनले देखाएको छ । ०७८ को जनगणनाअनुसार पुरुषको औसत आयु ६८.२ वर्ष र महिलाको ७३.८ वर्ष छ । ०६८ को जनगणनाले पुरुषको औसत आयु ६५.४ वर्ष र महिलाको ६८ वर्ष रहेको देखाएको थियो । ०३८ सालमा पुरुषको तुलनामा महिलाको औसत आयु कम थियो ।

पछिल्लो ५० वर्षमा यस प्रवृत्तिमा व्यापक परिवर्तन आई महिलाको औसत आयु बढी देखिएको छ । नेपालीको औसत आयु बढ्नुमा स्वास्थ्य प्रणालीमा भएको सुधार, सचेतना, बालबालिकाले पाइरहेको पोषण र जन्मेदेखि हुर्किंदासम्म पाउने लालनपालनले समेत ठूलो भूमिका खेलेको राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले बताएको छ ।