गत साताको कार्यक्रमा मैले तिब्बती मास्टिफको बारेमा जानकारी दिएँ। तिब्बती भाषामा तिब्बती मास्टिफलाई “तो छि” भनिन्छ। “छि” को अर्थ कुकुर हो, र “तो” को अर्थ बाँधेर प्रजनन गर्नु हो। यस प्रकारको कुकुर ज्यादै क्रूर भएका हुनाले बासिन्दा बढी भएको क्षेत्रमा साङ्लाले बाँधेर राख्नुपर्छ। पठारभूमिको पशुपालन क्षेत्रमा तिब्बती मास्टिफको विशेष स्थान छ र पशुपालकहरूबाट गहिरो रूपमा माया गरिएको छ। एक जना पशुपालकले आफ्नो तिब्बती मास्टिफबारे यसरी उल्लेख गरेका छन्- उनी धनी भएको बेला उनको तिब्बती मास्टिफले चौंरी र भेडाको सुरक्षा गर्थे। उनी प्रकोपमा परेर गरिबी भएको बेला तिब्बती मास्टिफले पनि मास्टरसँग गरिब जीवन बिताएर कहिल्यै पनि विद्रोह गर्दैनथ्यो।

केही वर्षअघिको हिउँद ऋतुमा साट्नका लागि यी पशुपालकले उक्त तिब्बती मास्टिफसँग चौरीहरू पूर्वी पशुपालन क्षेत्रमा पठाएका थिए। बाटोमा उनीहरू यालुङ नामक गाउँमा बस्थे। तर त्यो गाउँमा ब्वाँसो प्रकोप थियो। धेरै घोडा, चौरी र भेडा हताहत थिए। हरेक राति गाउँलेहरूले ब्वाँसोको प्रतिकार गर्नुपर्थ्यो। यस्तो अवस्थामा ती पशुपालकले गाउँमा बढी दिन बसेर आफ्नो तिब्बती मास्टिफलाई खतरनाक ब्वासोहरूसँग संघर्ष गर्न लगाउने अठोट गर्थे।

घनघोर रात परेको एक दिन सन्नाटा भरिएको गाउँमा अकस्मात कुकुरहरू भुक्न थाले। यो पशुपालकको तिब्बती मास्टिफ सुँघ्दै प्रत्यक्ष रूपमा घटनास्थल पुगेको थियो। एउटा ब्वाँसो समूह एक गाउँलेको भेडागोठमा प्रवेश गरेको थियो। गाउँका अरू कुकुरहरू डरलाग्दो भएर नजिकै जान हिम्मत गर्दैनथे र टाढा क्षेत्रमा भुक्ने मात्र गरिरहेका थिए। यस्तो अवस्था देखेर  तिब्बती मास्टिफलाई  रीस उठेर भित्तामाथि उफ्रिएको थियो। त्यसबेला ब्वाँसोहरूले एउटा भेडा खाँदै थिए र अरू भेडाहरू रोएर अर्को छेउमा लुकेका थिए। तिब्बती मास्टिफले ब्वाँसो समूहको नेतामाथि आक्रमण गर्न थाल्यो। उक्त ठूलो ब्वाँसो भने प्रतिरक्षा नगरेर टोकिरहेको थियो। घाइते ब्वाँसोको दुःखद आवाज सुनेर अरू ब्वाँसोहरू पनि छक्क परे। उनीहरू भेडा छोडेर दगुरे ।

तर यी ब्वाँसोहरूले भेडीगोठबाट निस्केपछि फेरि तिब्बती मास्टिफसँग संघर्ष गर्न खोजे। तिब्बती मास्टिफले सबैभन्दा अगाडी ब्वाँसोमाथि लक्षित घाँटी टोकेर च्यातेको थियो। घाइते ब्वाँसो कुनै संघर्ष गर्नै नसक्ने भयो। अरू ब्वाँसोहरूले कुनै सहयोग गर्ने हिम्मत गरेनन् र आफ्नो साथीको मृत्यु मात्रै हेरिरहे। तिब्बती मास्टिफले मरेको ब्वाँसो छोडेर अरू ब्वाँसोसँग निरन्तर संघर्ष गर्न खोजेको बेला ती जंगली ब्वाँसोहरू डराएर भागेका थिए।

त्यसपछि उक्त पहाडी गाउँमा पुनः शान्ति भएको छ।

एक जना तिब्बती जेठाका अनुसार, शहर-बस्ती वा ग्रामीण क्षेत्रमा दीर्घकालीन बाँधेर पाल्ने तिब्बती मास्टिफको बानी बिग्रिएको छ। तिब्बतको पशुपालन क्षेत्रको प्राकृतिक वातावरण र जंगली जनवरसँग संघर्ष गर्ने अभ्यासबाट मात्रै साँच्चिकै तिब्बती मास्टिफ पाउन सकिन्छ।

 नेपाली साथीहरू, तपाईंले यस्तो तिब्बती मास्टिफलाई मन पराउनुहुन्छ? र पाल्न हिम्मत गर्नुहुन्छ?