तिब्बती कुखुरा उचाइसँग अनुकूल छ। यो तिब्बती विशेषतायुक्त पनि छ। करिब एक हजार वर्षअघिको पुस्तकमा समेत तिब्बती कुखुरासम्बन्धि लेख लेखिएको छ। तिब्बती कुखुराको आकार तुलनात्मक रूपमा सानो हुन्छ तर यसको स्वभाव जंगली हुनुका साथै फुर्तिलो पनि हुन्छ। यसको मासु स्वादिलो हुनुका साथै ज्यादै पोषिलो पनि हुन्छ। हाल यो तिब्बती कुखुरा चिनियाँ पंक्षीको आनुवंशिक स्रोत नामावलीमा सूचिकृत भएको छ। आजको कार्यक्रममा म तिब्बती कुखुराको बारेमा जानकारी दिने छु।

मा श्वेयिङ चिनियाँ तिब्बत स्वायत्त प्रदेशीय कृषि तथा पशुपालन एकेडेमीअन्तर्गत पशु तथा जनावर चिकित्सा अनुसन्धानका अनुसन्धाता हुनुहुन्छ। साथै उहाँ तिब्बत स्वायत्त प्रदेशीय पशुपालन（पंक्षी）सम्बन्धी प्रथम विशेषज्ञ एवम् तिब्बती पंक्षीको आनुवंशिक स्रोत समितिका सदस्य एवम् चिनियाँ कुखुरा तथा अण्डा उद्योग प्रविधि प्रणालीअन्तर्गत ल्हासा परीक्षण स्टेशनका प्रमुख हुनुहुन्छ। केही वर्षयता उहाँले ल्हासा सेतो कुखुराको वैज्ञानिक अध्ययन कार्यमा विशेष ध्यान दिनुभएको छ।

सन् २००५ मा बर्ड फ्लुका कारण अनुसन्धान गरिरहेका सबै कुखुरालाई समेत बाध्यात्मक रूपमा मारिएको थियो।

 “अनुसन्धान निरन्तर गर्नका लागि अलिकति पूँजी पाएपछि हामीले शाननान शहरीय नाइ तुङ क्षेत्रका सर्वसाधारणबाट लगभग २०० कुखुरा किनेर लिनच शहरमा अर्को पशुपालन केन्द्रको स्थापना गरेका थियौँ। ल्हासाबाट शाननानसम्म र फेरि ल्हासा फर्केर लिनच जाने, साथै बाटोको अवस्था त्यति नराम्रो भएकाले हामीले अरू विविध अनुमान नै गर्न नसकिने कठिनाइ भेटेका थियौँ। तर हामी अडिग भए लागेका थियौँ। क्रमशः कुखुराको समूहको फेरि विस्तार गरेका छौँ।” 

तिब्बत स्वायत्त प्रदेशको तेस्रो नयाँ पशु-पंक्षी प्रकार बन्ने लक्ष्यका लागि मा श्वेयिङले हरेक वर्षको एक तिहाइ समय लिन्च, ल्हासा, शाननानलगायत अनुसन्धान क्षेत्रमा काम गर्नु हुन्छ। 

सन् २०२० सेप्टेम्बरमा केही पुस्ताका वैज्ञानिक तथा प्राविधिक व्यक्तिहरूको अथक प्रयासमा ६२ वर्षपछि ल्हासा सेतो कुखुरा सुचारू रूपमा तिब्बती कुखुरा चिनियाँ पंक्षीको आनुवंशिक स्रोत नामावलीमा सूचिकृत भएको छ। यो तिब्बतले स्वतन्त्र रूपमा प्रजनन् गरेको पहिलो नयाँ कुखुरा प्रकार हो।

मा श्वेयिङको जानकारीअनुसार, ल्हासा सेतो कुखुरा तिब्बती कुखुरा र अरू प्रकारका कुखुरा सँगसँगै प्रजनन् गरिएको हो। जससँग तिब्बती कुखुराको विशेषतायुक्त स्वाद तथा पोषण र अरू प्रकारका कुखुराको उच्च उपज क्षमता दुवै छ। प्रत्येक वर्ष तिब्बती कुखुराले ६०-७० वटा अण्डा पार्नसक्छ। तर हिमालय सेतो कुखुराले हरेक वर्षमा २००भन्दा बढी अण्डा पार्नसक्छ। साथै यसले उच्च उचाइको क्षेत्रमा कृत्रिम उत्पादनको कठिनाइको समाधान गरेको छ। त्यसको उत्पादन दर ८०-९० प्रतिशत पुगेको छ।

साथीहरू, यदि तपाईँ तिब्बत जानुभएमा पठारभूमिमा यस्तो विशेषतायुक्त तिब्बती कुखुरा हेर्नुहोस्।