नेपालको कुल जडित विद्युत् क्षमता ३ हजार १ सय ५७ मेगावाट पुगेको छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणमा अगष्ट ९ तारिख शुक्रबार दोस्रो कार्यकालको तीनवर्षे उपलब्धि सार्वजनिक गर्दै कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले प्राधिकरणका सहायक कम्पनी र निजी क्षेत्रका आयोजना गरी कुल जडित क्षमता ३१ सय ५७ मेगावाट पुगेको बताउनु भएको कान्तिपुर अनलाइनले लेखेको छ।

विद्युत् जडित क्षमतामा सबैभन्दा बढी ९५ प्रतिशत अर्थात् २९ सय ९१ मेगावाट योगदान जलविद्युत्कै रहेको प्राधिकरणले जनाएको छ । यस्तै थर्मल ऊर्जा ५३ मेगावाट, सौर्य ऊर्जा १ सय ७ मेगावाट र बायोमास ऊर्जा ६ मेगावाट रहेको घिसिङको भनाइ छ ।

विगत आठ वर्षमा मात्रै २ हजार ३ सय मेगावाट थपिएको प्राधिकरणको दाबी छ । पछिल्ला ३ वर्षमा मात्रै १७ सय ६ मेगावाट थपिएको समेत घिसिङले बताउनुभयो। दिनहुँ ५ सय मेगावाट बिजुली निर्यात भइरहेको प्राधिकरणका प्रवक्ता चन्दन घोषले जनाउनुभयो । अहिलेको विद्युत्को उच्च माग २६५० मेगावाट रहेको घोषले बताउनुभयो। प्राधिकरण, प्राधिकरणका सहायक कम्पनी र निजी क्षेत्रको गरी कुल विद्युत् जडित क्षमता २९ सय ९१ मेगावाट पुगेको उहाँले प्रस्ट्याउनुभयो ।

आठ वर्षअघिसम्म विभिन्न कारणले ठप्प रहेको निजी क्षेत्रका विद्युत् आयोजनाहरूसँगको विद्युत् खरिद–बिक्री सम्झौता (पीपीए) लाई खुला गरी जलाशययुक्त, पिकिङ रन अफ रिभर, रन अफ द रिभर र सौर्य ऊर्जाका लागि छुट्टाछुट्टै दर तय गरिएको प्राधिकरणले जनाएको छ । पछिल्लो समय नेपालको जलविद्युत्मा स्वदेशी तथा विदेशी लगानीकर्ताको आकर्षण बढेको समेत घिसिङको भनाइ छ ।

‘आठ वर्षअघि २८ सय मेगावाटको मात्र विद्युत् खरिद सम्झौता गरिएको थियो, निजी क्षेत्रका आयोजनाहरूलाई प्रोत्साहन गर्न लिइएका नीतिका कारण अहिले १० हजार ३ सय मेगावाटभन्दा बढीको विद्युत् खरिद सम्झौता भइसक्यो,’ घिसिङले भन्नुभयो। सन् २०२८/२९ मा नेपालको जडित क्षमता झन्डै १० हजार मेगावाट पुग्ने प्राधिकरणको प्रक्षेपण छ ।

‘ती लक्ष्य पूरा गर्न करिब ७ हजार मेगावाटका आयोजना निर्माणका विभिन्न चरणमा छन्, थप करिब १० हजार मेगावाटका आयोजना विद्युत् खरिद सम्झौताको प्रक्रियामा छन्,’ घिसिङले भन्नुभयो, ‘सौर्य विद्युत् उत्पादनलाई प्राथमिकतामा राखी प्राधिकरणले थप ८०० मेगावाट सौर्य विद्युत्को पीपीए गर्न बोलपत्र आह्वान गरेको छ ।’

पछिल्लो समय आम्दानी बढाउँदै लगेको प्राधिकरणले प्रसारणलाइन मात्र नभई विद्युत् उत्पादनमा पनि लगानी बढाएको छ । प्राधिकरणको सहायक कम्पनीमार्फत १४० मेगावाटको तनहुँ जलाशययुक्त, ४० मेगावाटको राहुघाट र ३७ मेगावाटको माथिल्लो त्रिशूली ३ बी, रोलवालिङ २० मेगावाटका आयोजनाहरू निर्माणाधीन छन् ।

प्राधिकरणको सहायक कम्पनी चिलिमेको अगुवाइमा निर्माणाधीन २७० मेगावाटका आयोजना सञ्चालनको अन्तिम चरणमा छन् । चिलिमे जलविद्युत् कम्पनीले करिब ३०० मेगावाटका थप जलविद्युत आयोजना अगाडि बढाएको छ । प्राधिकरणका अनुसार ४२ मेगावाटको माथिल्लो मोदी ‘ए’, १८.२ मेगावाटको माथिल्लो मोदी, २१० मेगावाटको चैनपुर सेती, ९९ मेगावाटको तामाकोशी पाँचौंको निर्माण सुरु भएको छ । एक हजार ६३ मेगावाटको माथिल्लो अरुण र ६७० मेगावाटको दूधकोशी जलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजनाहरू वित्तीय व्यवस्थापन गरी निर्माणमा जाने अवस्थामा पुगेका छन् ।

६८३ मेगावाटको सुनकोशी–३ जलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजना नेपाल र बंगलादेशका सरकारी निकायको लगानीमा निर्माण गर्ने गरी अगाडि बढाइएको प्राधिकरणले जनाएको छ । दक्षिण एसियाली क्षेत्रकै नमुना परियोजनाका रूपमा अगाडि बढाउन सकिने १० हजार ८०० मेगावाटको कर्णाली (चिसापानी) बहुउद्देश्यीय जलाशययुक्त आयोजनाको विस्तृत अध्ययन प्रक्रिया सुरु गरिएको छ ।

दैनिक माग र आपूर्तिबीचको उतारचढावलाई व्यवस्थापन गरी प्रणालीलाई भरपर्दो र गुणस्तरीय बनाउन देशका विभिन्न ठाउँमा करिब ४२ हजार मेगावाटका पम्प स्टोरेज जलविद्युत् आयोजनाको पहिचान गरी केही उत्कृष्ट आयोजनाहरूको थप अध्ययन अगाडि बढाइएको प्राधिकरणले जनाएको छ ।