सरकारले उत्तरतर्फ थप ४ नाका खुलाउन पूर्वाधार बनाउने भएको छ। दक्षिणका मुख्य नाकासँग जोड्न उत्तरतर्फ पूर्वाधार बनाउन लागिएको हो।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको मंसिर दोस्रो हप्ता हुने चीन भ्रमणमा उत्तरतर्फ ४ वटा नाका थप गर्ने विषयमा छलफल हुने बताइएको छ। अहिले २ नाका रहेकामा ४ थपगरी ६ नाकालाई दीर्घकालीन व्यापारिक नाका बनाउन सकिने सरकारी अधिकारीको बुझाइ छ। भन्सार विभागअन्तगर्त ४१ वटा भन्सार कार्यालय छन्। जसमा ३ वटा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल कार्यालय छन्। हाल २७ वटा नाकाबाट वस्तु आयात-निर्यात भइरहेका छन्। दक्षिण जिल्लामा ससाना गरी २५ वटा भन्सार कार्यालय छन्। जसमा मेची, विराटनगर, वीरगन्ज, भैरहवा, नेपालगन्ज, कञ्चनपुर भन्सार कार्यालय बढी राजस्व संकलन हुन्छ। यी भन्सारलाई उत्तरसँग जोड्न नाका विस्तार गरिँदै छ।

अहिले चीनसँग ९ वटा भन्सार कार्यालय छन्। सञ्चालनमा रहेका २ नाकामध्ये रसुवागढीको आयात हिस्सा ४.२८ छ भने तातोपानीको हिस्सा ३.१६ प्रतिशत देखिन्छ। अरू नाकाको आयात नगन्य छ। पछिल्लो समय गाडी, फलफूल, लसुन, लत्ताकपडा र इलेक्ट्रोनिक्स समान २ वटा उत्तरी नाकाबाट भित्रिए पनि अझै ठूलो हिस्सा पानीजहाजका माध्यमबाट भारतीय नाका र हवाई कार्गो देखिन्छ।

‘चिनियाँ वस्तु ल्याउन उत्तरी नाका नै छोटा र कम खर्चिला छन्,’ नेपाल हिमालय सीमापार वाणिज्य संघका उपाध्यक्ष भरत कार्की भन्नुहुन्छ,‘स्टिल, कस्मेटिक आइटम, आल्मुनियम लगायतका सामग्री दक्षिणी नाकाबाट आउँछन्। गाडी, लत्ताकपडा, फलफूल उत्तरी नाकाबाट आउँछन्।’ गत भदौमै हिल्सा-सिमिकोट सडकखण्डलाई २ लेनमा स्तरोन्नति गर्ने विषयमा चीनसँग लेटर अफ एक्सचेन्ज भइसकेको छ। नेपालखबर अनलाइनका अनुसार सुदूरपश्चिमबाट चीन जोड्ने छोटो र सहज नाका हुने छ यो।

मुस्ताङको कोरला नाका अहिले सञ्चालनमा छ। चिनियाँहरूले नाका सञ्चालनका लागि आफ्नातर्फ पूर्वाधार बनाइसकेका छन्। नाकामा नेपालतर्फ एकीकृत जाँच चौकी (आईसीपी) र भन्सार यार्ड (आईसीडी) निर्माण गर्ने विषयमा सहमति भइसकेको अर्थ मन्त्रालयका सहसचिव महेश भट्टराईले जानकारी दिनुभयो।

ओलाङचुङगोला, किमाथांका, कोरला र हिल्सालाई नयाँ व्यापारिक नाका बनाउनेगरी योजना बनाइएको छ। कोरला र हिल्लामा नाका खोल्न चिनियाँ यसअघि नै तयार भइसकेका छन्। नेपालले किमाथांका र ओलाङचुङगोलामा समेत व्यापारिक नाकाका लागि चीनसँग सहयोग माग्ने तयारी गरेको छ।

यसैबीच विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्र भएको चीनसँग व्यापारका लागि २ परम्परागत नाका छन्। अरू ६ वटा भन्सार कार्यालय रहे पनि ती नायब सुब्बाको नेतृत्वमा स्थानीय व्यापारमा केन्द्रित छन्। गत आर्थिक वर्षभरिको तथ्यांक हेर्दा पनि आयातको हिस्सा रसुवा नाकातर्फ ३.८२ र तातोपानी नाकातर्फ २.५३ प्रतिशत छ। त्रिभुवन विमास्थल भन्सारबाट ९.१२ प्रतिशत आयात भएको थियो। करिब ८४ प्रतिशत आयात भारतीय नाकाबाट भएको छ।

चीनबाट गत आर्थिक वर्षमा २ खर्ब ९८ अर्ब रुपैयाँ बराबरको सामान आयात भएको थियो। जसमा रसुवागढीबाट ६० अर्ब ९१ करोड र तातोपानी नाकाबाट ४० अर्ब ३४ करोड बराबरको आयात भए। अर्थात् दुई नाकाबाट कूल १ खर्ब १ अर्ब रुपैयाँ बराबरका वस्तु आयात भए।

हाल नेपाल र चीनबीचका २ नाकामध्ये तातोपानी पुग्ने अरनीको राजमार्गको मर्मत-सुधार तथा पहिरो नियन्त्रणसम्बन्धी कार्यको संभाव्यता अध्ययन गर्न चीनसँग सहमति भएको छ। नेपालको बाह्रबिसेबाट उत्तरतर्फ सडक अप्ठेरो छ। रसुवागढी नाका जोड्ने गल्छी-त्रिशूली-मैलुङ-स्याफ्रुबेँसी-रसुवागढी सडक विस्ताको काम हुन सकेको छैन। सडक निर्माणका लागि चिनियाँ पक्षले साइटमा क्याम्प बनाई रहेको आयोजनाले जनाएको छ।