ओली र प्रचण्डलाई एकता गराउने रुख
2022-11-21 15:57:38cri
Share with:

-------चेतनाथ आाचर्य


हरियोबाट पहेँलो बन्दै गरेको जिन्कोको रुख।

अबको तीनदिनपछि संघीय संसद र प्रदेशसभाको निर्वाचन हुँदैछ। यो निर्वाचनले आगामी पाँच वर्षका लागि नेपालको राजनीतिक सत्ताको रुपरेखा तय गर्ने छ। राजनीति विचित्रको खेल हो। राजनीतिलाई लिएर विश्वव्यापी रुपमा एउटा भनाइ निकै लोकप्रिय छ। त्यो भनाइ हो 'राजनीतिमा स्थायी शत्रु र स्थायी मित्र हुँदैन।'

पाँच वर्ष अगाडि विपरीत ध्रुवमा रहेर प्रतिस्पर्धा गरेकाहरुले अहिले गठबन्धन गरेका छन्। पाँचवर्ष अगाडि एकै खेमा र एउटै पार्टीमा रहेर सहकार्य गरेकाबीचमा अहिले तीब्र प्रस्तिपर्धा हुँदैछ। त्यतिमात्र होइन एउटै झण्डा लिएका नेपालका कम्युनिष्ट पार्टीहरु एकअर्कालाई सिध्याउने गरी चुनावी मोर्चामा सहभागी भएका छन्।

साढे चार वर्ष अगाडि एउटा रुखले नेपालका दुई कम्युनिष्टका धारलाई एकतामा ल्याएको थियो। अर्थात् नेपालका दुई मुख्य कम्युनिष्ट धारले एउटा रुख रोप्दै एकता घोषणा गरेका थिए। यो गज्जबको संयोग थियो। रुख नेपाली कांग्रेसको चुनाव चिह्न हो। त्यही रुखले माओवादी र एमालेलाई एकता गराउनु अथवा एकताको प्रतीकका रुपमा विशेष प्रजातिको बिरुवा रोप्नु एउटा संयोग थियो।

२०७५ जेठ ३ गते बालुवाटारस्थित प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवासमा अणु बमले पनि क्षति नपुर्‍याउने एउटा विशेष प्रजातिको विरुवा रोपेर ओली र प्रचण्डले पार्टी एकताको घोषणा गरेका थिए। त्यतिन्जेल धेरै नेपालीलाई उक्त विशेष प्रजातिको वनस्पतिका बारेमा उति जानकारी थिएन।


जिन्को बगैँचामा फोटो खिच्दै गरेका युवायुवती।

जसलाई जानकारी थियो उनीहरुले समाचार प्रकाशन भएपछि व्यङ्ग गर्दै प्रतिक्रिया लेखेका थिए। एउटा प्रतिक्रिया थियो - 'यो एकदमै ढिलो बढ्छ वर्षको एक फिटभन्दा कम। यसलाई आफ्नो आकार ग्रहण गरेर रुख बन्नका लागि ८० वर्ष लाग्छ। यो नेकपा पनि यस्तै हुने त होला नि।' त्यस्तै अर्को प्रतिक्रिया पनि रमाइलो थियो 'पानी नपाएर मर्ला है बिरुवा। बिचार गरेर रोपेको भए हुने!'

यतिबेला कुनै सञ्चार माध्यमले उक्त विरुवाको अवस्था कस्तो छ भनेर फलोअप समाचार ल्याएका छैनन्। एक वर्षमा एक फिट पनि नबढ्ने बिरुवा साढे चार वर्षमा कत्रो भयो? हेरचाह गरिँदैछ कि एमाले र माओवादी विभाजित भएपछि उक्त बिरुवा पनि उखेलेर फालियो?

बालुवाटारमा उक्त बिरुवा रोपेकै बिहान वल्खुस्थित स्वर्गीय जननेता मदन भण्डारीको शालिक अगाडि उभिएर एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले अणु वमको चर्चा गरेका थिए। त्यसपछि प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटार परिसरमा ओली र प्रचण्डले अणु वमले पनि क्षति गर्न नसक्ने विरुवा रोपेर पार्टी एकताको उद्घोष गरेका थिए।

ओलीले विभिन्न साना-साना तत्वहरु मिसिएर खतरनाक अणुवम बन्ने भन्दै नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी त्यस्तै साना-साना तत्वहरुको सम्मिश्रण भएको बताएका थिए। त्यसलगत्तै पार्टी एकता संयोजन समिति बैठकका लागि बालुवाटार पुगेका नेताहरुले संयुक्त रुपमा बिरुवा रोप्दै पानी हालेका थिए।


जिन्कोका घना रुखहरु।

केपी शर्मा ओली र पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले रोपेको उक्त वनस्पतिको नाम हो 'जिन्को बाइलोबा'। बोलिचालीमा यसलाई 'जिन्को' भनिन्छ। यो वनस्पतिको विशेष चरित्र, क्षमता र गुणले गर्दा विश्वमै परिचित छ। त्यति मात्र होइन दुई कम्युनिष्ट पार्टीका नेताले यही वनस्पतिको बिरुवा रोपेर पार्टी एकता गर्नुका पछाडि यो वनस्पतिको विशेष चरित्र भएकाले छनोट भएको हुनसक्छ।

जिन्कोको इतिहास पनि निकै रोचक छ। यो वनस्पति ३४ करोड ५० लाख वर्षअगाडि पृथ्वीमा देखिएको वैज्ञानिकहरुले पुष्टि गरेका छन्। उक्त समयमा उत्तरी गोलार्द्धका युरोप, एसिया, अमेरिकामा यो व्यापक रुपमा पाइन्थ्यो। विस्तारै घट्दै गएर ५ लाख वर्षअघि युरोप, उत्तर अमेरिका र एसियाका धेरैजसो क्षेत्रबाट यो वनस्पति लोप भयो।

हिजोआज जिन्को वनस्पतिको कृत्रिम खेती गरिन्छ। कृतिम खेतीमा चीन सबैभन्दा अगाडि छ। चीनबाट प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा आयात गरेर फ्रान्स र अमेरिकाको दक्षिण क्यारोलिना राज्यमा जिन्कोका बगैँचाहरु छन्।

जिन्कोका रूखहरू सामान्यतः २० देखि ३५ मिटर उचाइका हुन्छन्। चीनमा संरक्षण गरिएका जिन्कोका रुखहरु ५० मिटरभन्दा अग्ला रहेका छन्। जिन्को वनस्पतिलाई पृथ्वीको जिबित जिवाष्म पनि भनिन्छ। यो वनस्पति करोडौँ वर्षदेखि अस्तित्वमा रहेकाले यसो भनिएको हो। त्रिकोण आकारको बनोट र गहिराइसम्म पुग्ने जराका कारणले यो वनस्पति लामो समय पानी नहुँदा र व्यापक हिउँ पर्दा पनि सहज रुपमा बच्न सक्छ।


जिन्कोका पातहरु।

वणुबमको असरसँग जुध्नसक्ने प्रतिरोधी क्षमता यो वनस्पतिमा हुन्छ भनिन्छ। कडा ध्वनि प्रदूषण तथा निकै विशालु वायु भएको ठाउँमा पनि यो सहज रुपमा बाँच्न सक्ने भएकाले सहरी क्षेत्रका सडकपेटीमा यसका  विरुवा रोपिन्छ।

बेइजिङका सडकपेटीमा जतासुकै जिन्कोका रुखहरु लहरै रोपिएका छन्। कतिपय उद्दानहरु जिन्कोबाटै भरिएका छन्। सहरी क्षेत्रलाई यसले दुईप्रकारको सौन्दर्य प्रदान गर्दछ। गृष्म ऋतुमा झपक्क हरियालीले सहरलाई सिँगार्छ भने शरद ऋतुमा यसका पहेँला पातले सहरलाई सुनौँलो बनाउँछ।

शरद ऋतुमा यसले बेइजिङको सहरी क्षेत्रलाई मात्र सुनौँलो बनाउने होइन सहर नजिकैका डाँडाकाँडाहरुलाई पनि सुनौँलो बनाउँछ। यही वनस्पतिले सुनौँला बनेका बेइजिङको पश्चिमपट्टिका पाताछु र स्याङशान हेर्नका लागि पर्यटकको भीड लाग्ने गर्दछ। रुख पहेँला, रुखबाट भुइँमा खसेका पातहरु पहेँला, ती पहेँला पातले ढाकेको बाटो, चौर र उद्दान पहेँलो। फोटो खिच्ने, भिडियो छायाङ्कन गर्ने र टिकटक बनाउनेहरुको भीड लाग्ने भएकाले शनिबार र आइतबार साप्ताहिक विदामा त्यहाँ जानका लागि अग्रिम रुपमा बुकिङ गर्नुपर्छ। यसको रङसँगै मानिसहरु झुम्मिने अर्को कारण यसको पातको आकार पनि हो। यसको पात अन्य वनस्पतिको भन्दा फरक हुन्छ। झलक्क हेर्दा मुकुट जस्तो देखिन्छ जिन्कोको पात।

   जिन्कोको फलबाट विभिन्न औषधि बनाइन्छ। यसको पात चाहिँ विशालु हुन्छ। त्यसकारण पातबाट कीटनाशक औषधि बनाइन्छ। यो वनस्पतिको काठमा किरा लाग्दैन। त्यही भएर यसको काठबाट बनाइने फर्निचर पनि निकै टिकाउ हुने गर्छन्।


जिन्कोका रुखसँगै सडक वत्तीको समिश्रण।

   वनस्पति अध्येताहरुका अनुसार चीनमा २५ सय वर्ष पुराना जिन्कोका रुखहरु छन्। जिन्को धेरै वर्ष बाँच्ने भए पनि यो अत्यन्त ढिलो बढ्ने गर्छ। भनिन्छ एक दुई सेन्टिमिटर बढ्न पनि केही वर्ष लाग्छ। बेइजिङमा सडकमा चाहिँ बीसौँ फिट अग्ला जिन्कोलाई क्रेनले रोप्ने भएकाले तिनीहरु वर्षौँ कुनै नरसरीमा हुर्काएर ल्याएका हुन् भन्ने कुरामा शङ्का रहँदैन।

   जिन्कोको अर्को रोचक चरित्र भनेको स्त्रीलिङ्गी र पुलिङ्गी फरक फरक रुखमा हुने गर्छ। सानो बिरुवा पुलिङ्गी हो कि स्त्रिलिङ्गी हो भनेर छुट्ट्याउन सकिँदैन। जब फल दिने हुन्छन् तब मात्र स्त्रीलिङ्गी र पुलिङ्गी छुट्टिने हुन्।

सामान्यतः धेरै रुखहरु पुलिङ्गी हुन्छन् र केही चाहिँ स्त्रीलिङ्गी। पुलिङ्गी रुखमा परागकण कोन उत्पादन गर्दछ जसको केन्द्रीय अक्षको वरिपरि दुईवटा माइक्रोस्पोरङ्गिया सर्पिल रहेका हुन्छन्। स्त्रीलिङ्गी बिरुवाहरुले कोन उत्पादन गर्दैनन्। एउटा डाँठको अन्त्यमा दुईवटा अण्डाहरू बन्छन् हावामार्फत परागसेचन गर्छन्। त्यसपछि फल लाग्ने गर्छ।

सन २०२० मा ६६७ वर्ष पुरानो जिन्को रूखहरूको चीनमा गरिएको एक अध्ययनले ती रुखमा बुढ्यौलीको कम प्रभाव परेको देखायो। खोज तथा अनुसन्धानले के पत्ता लगायो भने रूखहरू उमेरसँगै बढ्दै गए तर वृद्धावस्थाको कुनै आनुवांशिक प्रमाणहरू त्यहाँ देखिएनन्। यसो हुनुको कारण जिन्कोका रुखहरु लाखौँ वर्षसम्म पनि जिबित रहने हुनाले हजार वर्षसम्म यिनका जिनमा बुढ्यौलिपन नदेखिएको हुनसक्छ।


शरद ऋतुमा सुनौलो बनेको जिन्को।

ओली र प्रचण्डले रोपेको जिन्कोको बिरुवा नेपालमा पहिलोपटक रोपिएको भने होइन। नेपालमा धेरै वर्ष अगाडिदेखि जिन्कोका रुखहरु रोपिएका थिए। यसको प्रमाण २०५० सालको दसकमा काठमाडौँ सुनधारालाई क्षेत्रको सडकपेटीमा जिन्कोका रुखहरु थिए। सडक विस्तार गर्ने क्रममा जिन्कोका रुखहरु काटेर नस्ट गरियो। केही वनस्पतिशास्त्रीले जिन्कोको महत्व बुझेका थिए। त्यसरी नस्ट गरेपछि उनीहरुले चर्को रुपमा विरोध गरे। अनि बाँकी रहेका केही रुखलाई क्रेनको सहयोगमा उखेलेर गोदावरीमा सारियो।

काठमाडौँ उपत्यकाको सहरी सौन्दर्यका लागि जिन्को सबैभन्दा उपयुक्त वनस्पति हो। बिरुवा हुर्काएर सडक पेटीमा रोपेमा हजारौँ वर्षसम्म यसले सहरी सौन्दर्यलाई कायम राख्न सक्छ। यसैपनि काठमाडौँ उपत्यकाको वायु प्रदूषण उच्च छ। त्यसमाथि ध्वनि प्रदूषण पनि अर्को टट्कारो समस्या छँदैछ। यस्तो प्रतिकूल अवस्थामा अन्य वनस्पतिभन्दा जिन्को उपयुक्त हुन्छ।

चीनले जिन्कोका रुखहरु लगाएर पहाडलाई नै सिँगारे जस्तै काठमाडौँ उपत्यकाका चन्द्रागिरि, गोदावरी, साँगा, नगरकोट, साँखु, सुन्दरीजल, शिवपुरी, रानीवन जस्ता क्षेत्रमा प्रश्वस्त जिन्को लगाएर सिँगार्न सकिन्छ। गृष्ममा हरियाली र शरदमा सुनौँलो दृश्यले सबैलाई मोहित बनाउने भएकाले युवापुस्तालाई वनभोज गर्ने, विद्यार्थीलाई अध्ययन अवलोकन गर्ने, प्रकृतिप्रेमीलाई टहलिने, कवि तथा कथाकारजस्ता सर्जकलाई सिर्जना गर्ने, जेष्ठनागरिकलाई स्वास्थ्यलाभ गर्ने, चलचित्र तथा गीत छायाङ्कन गर्नेलाई प्राकृतिक स्टुडियोका रुपमा विकास गर्न सकिन्छ। सम्बन्धित पक्षले यतिबेलै जिन्कोलाई व्यापक रुपमा रोपेमा भावी पुस्ताले त्यसको लाभ लिन सक्ने कुरामा दुई मत रहँदैन।


सीआरआईको मुख्यालयको आँगनमा रोपिएको जिन्को।

ओली र प्रचण्डको एकता तीन वर्ष पनि टिकेन। हजारौँ वर्ष बाँच्ने र अणुबमले समेत क्षति पुर्‍याउन नसक्ने वनस्पति रोपेर सन्देश त राम्रै दिन खोजेका थिए उनीहरुले। तर उनीहरुको व्यवहार र मनस्थितिमा जिन्को होइन बनमारा पलायो। त्यस्तो वनमारा जसले अन्य वनस्पतिलाई अतिक्रमण गर्छ तर फाइदा चाहिँ कसैलाई पनि गर्दैन।

साभारः नेपाल भ्युज अनलाइन।