छिङ्ग राजवंश

          छिङ्ग राजवंशले सन 1644 देखि सन् 1911सम्म चीनमा शासन गरेको थियो। छिङ्ग राजवंशका प्रथम राजा नुर्हाचदेखि अन्तिम राजा फु यीसम्म जम्मा बाह्रजना राजाले दुइ सय अठसट्ठी वर्षुम्म चीनमा राज्य गरेका थिए।

            छिङ्ग राजवंशको क्षेत्रफल सबैभन्दा ठूलो भएको बेला एक करोड बीस लाख वर्षकिलोमिटर पुगेको थियो। सन 1616मा प्रथम राजा नुर्हाचले जीन राज्यको स्थापना गरे। सन 1636मा राजा क्वाङ थाइ चीले देशको नाम परिवर्तन गरेर छिङ्ग राखे। सन 1644 मा ली च छङ्ग किसान दलले मिङ्ग राजवंशको शासनलाई पल्टाएपछि मिङ्ग राजवंशका अन्तिम राजा छुङ चनले आत्महत्या गरे। छिङ्गको सेनाले ली च छङ्गको किसान विद्रोहीहरुलाई पराजित गरी छिङ्ग राजवंशको राजधानी पैचिङ्गमा सारेको थियो। छिङ्ग राजवंशले विभिन्न ठाँउमा चलिरहेका विद्रोह तथा नान मिङ राजवंशको छिङ्ग विरोधी शक्तिलाई नष्ट पारेर चीनलाई एकीकरण गर्‍यो।

          समाजका विभिन्न तह बीचको अन्तर्विरोधलाई सानो पार्न छिङ्ग राजवंशको शुरुमा छिङ्ग शासनले खाली भूमिमा खेतीपाती गर्नेहरुलाई प्रोत्साहित गर्ने तथा कर घटाउने आदि नीति अँगालेको थियो। भित्री भू-भाग तथा सिन्च्याङ युगर क्षेत्रको सामाजिक तथा आर्थिक विकासमा ठूलो प्रगति देखापरेको थियो। अठारौं शताब्दीको मध्य कालसम्म सामन्तवादी अर्थतन्त्रको विकास एउटा नयाँ चरणसम्म पुगेको थियो। चीनको इतिहासमा यस अवधिलाई "खाङ, युङ, छ्यान स्वर्ण युग" भनिन्छ। छिङ्ग शासनको केन्द्रीय अधिकारको अवस्था अझ विकसित भई देश अझ बलियो र स्थिर भयो। अठारौं शताब्दीको अन्त्यसम्म त्यसको जनसंख्या तीस करोड पुगिसकेको थियो।

          सन् 1661 मा चङ छङ कुङले पोतले थाइवान जल-डमरु पुगी त्यहाँ 38 वर्षसम्म शासन गरेका होल्याण्डका उपनिवेशवादीहरुलाई पराजित गरे। सन् 1662को आरम्भमा होल्याण्डेलीहरु पराजित भए, थाइवान मातृ-भूमीको काखमा फर्क्यो।

           सोरौं शताब्दीको अन्यमा रुसले पूर्वतिर आफ्नो सिमाना विस्तार गर्‍यो। छिङ्ग शासनको सेनाले चीनमा प्रवेश हुनुअघि रुसले मौका पारी याक्सा तथा नीपुचु यी दुइवटा ठाँउमाथि आक्रमण गर्‍यो। छिङ्ग सरकारले धेरै पटक रुससँग चीनको भू-भागबाट हट्न आग्रह गर्‍यो। सन 1685 तथा सन 1686मा छिङ्ग राजवंशका तत्कालीन राजा ख्वाङ सीले छिङ्ग सेनालाई याक्सामा तैनाथ रुसी सेनामाथि आक्रण गर्ने आदेश दिए। अन्तमा, रुसी सेनाले बाध्य भएर चीन-रुस पूर्वी सिमा समस्याको समाधान वार्तामार्फत गर्न सहमति जनायो। सन् 1689 मा चीन र रुसका प्रतिनिधिहरुले निपुचुमा वार्ता गरी औपचारिक रुपमा सिमा सम्बन्धी पहिलो द्बिपक्षीय सन्धि "निपुचु सन्धि"मा हस्ताक्षर गरे।

            छिङ्ग राजवंशका राजा छ्यान लुङको शासन कालको मध्य कालमा चुनकर जन-जातिको कर्तान पृथकतावादी शक्ति तथा ह्वै जातिका दुइवटा ह चो शक्तिको विद्रोहलाई समाप्त पारी सिन्च्याङलाई एकीकृत पारे। त्यसपछि उनले श्रंखलाबद्ध नीति लागू गरी सिन्च्याङको क्षेत्रीय अर्थतन्त्र, सँस्कृति तथा यातायातको विकसित पारे।

           छिङ्ग राजवंशका राजा दाउ क्वाङको शासन कालसम्म चीनको सँस्कृतिको क्षेत्रमा प्रशस्त्र उपलब्धि हासिल भएको थियो। त्यस बेला, वाङ फु च, ह्वाङ चुङ सी, कु यान कु तथा दाइ चन आदि वरिष्ठ विचारक तथा छयाउ स्वे छिन, ऊ चीन च, खोङ शाङ रन तथा श थाऊ आदि प्रसिद्ध साहित्यकार पनि देखा परे। इतिहास क्षेत्रमा पनि धेरै उपलब्धि प्राप्त भयो। विज्ञानको क्षेत्रले पनि उल्लेख्य फल प्राप्त गरेको थियो। तीमध्ये भवन निर्माण क्षेत्रमा प्राप्त उपलब्धि निकै ठूलो देखिन्थ्यो।

            छिङ्ग राजवंशको अर्थ व्यवस्था खासगरी कृषिमा आधारित थियो। सँस्कृति तथा विचारधाराका सम्बन्धमा कुरा गर्दा त्यो सामन्तवादी परम्परामा आधारित थियो। लेखमा शासन विरोधी केही कुरा गरेमा झ्यालखानामा राखिन्थ्यो। लामो समयसम्म वैदेशिक सम्पर्क नभए तापनि छिङ्ग राजवंशका प्रशासकहरु विनाकारण गौरव गर्थे।

          छिङ्ग राजवंशको मध्य कालदेखि समाजमा विभिन्न अन्तर्विरोध दिनप्रतिदिन चर्कंदै गए। छिङ्ग विरोधी संघर्ष निरन्तर रुपमा देखा पर्नथाले। तीमध्ये वाइ ल्यान च्याउ धर्मावलम्बीहरुको विद्रोहले छिङ्ग राज वंशको शासनको स्वर्ण काललाई अन्त्य गर्‍यो।

           सन 1840मा भएको अफिम युद्ध तथा त्यसपछि साम्राज्यबादको आक्रणले छिङ्ग राजवंशको शासन तथा अतिक्रमणकारी बीच क्रमशः सम्पन्न भएका श्रृंखलाबद्ध असमान सन्धिले चीनको भूमिलाई उनीहरुको हातमा पार्नुका साथै बन्दरगाहरु पनि उनीहरुका लागि खुला गरिए। चीन अर्ध-सामन्तवादी औपनिवेशिक समाज बन्यो। छिङ्ग राजवंशको अन्तमा राजनैतिक क्षेत्रमा व्यापक भ्रष्टाचारको अवस्था देखापर्‍यो। त्यति बेलाका मानिसहरुको विचार त्यति खुला थिएन। सर्वसाधारणहरु कमजोर पनि थिए। यसले गर्दा छिङ्ग राजवंश कमजोर स्थितिमा पुग्यो। छिङ्ग राजवंशको शासनलाई बचाउनका लागि शासन-क्षेत्रमा याङ्ग ऊ आन्दोलन, ऊ स्यु कानूनी सुधार आदि केही सुधार गरिए। तर ती सुधारले त्यो शासनलाई बचाउन सकेनन। प्रशस्त देशप्रेमीहरुले चिनियाँ राष्ट्रलाई संकटबाट जोगाउन संघर्ष गरे। सन् 1911मा सिन्हाइ क्रान्ति उत्पन्न भई छिङ्ग राजवंशलाई नष्ट पार्‍यो। त्यस बेला दुइ हजार वर्षभन्दा बढी समयसम्म चीनमा राज्य गरेको सामन्तवादी राज्य व्यवस्थाको अन्त्य भयो अनि चीनको इतिहासले नयाँ चरणमा प्रवेश गर्‍यो।