चीनमा एक लोकोक्ति प्रचलित छः एउटा भेडाको नेतृत्वमा रहेको एक बथान सिंहले एउटा सिंहको नेतृत्वमा रहेको एक बथान भेडालाई पराजित गर्न सक्दैन। यस लोकोक्तिबाट के कुरा प्रष्ट्याइएको छ भने युद्धमा सेनापतिको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ।

           ईसा पूर्व दोस्रो शताब्दीताका चीनमा हान् वंशको स्थापना भयो। हान् वंशले पश्चिमी क्षेत्रको हूर जातिका कुलिनका बीच वैवाहित सम्बन्ध स्थापना गरी शान्ति कायम राख्नेगरेको थियो। त्यस अवधिमा दुइ पक्षका बीच संघर्ष भएको थिएन। तर पछि गएर हूर जातिका ठान् यु अर्थात राजाले अर्काको उक्साहटमा लागेर हान् वंशसित दौत्य सम्बन्ध विच्छेद गरे। ईसा पुर्व 158मा हूर जातिले हान् वंशको सिमानामाथि आक्रमण गर्नथाले। उनीहरुले मारकाट गर्दै सामानहरु पनि लुटपाट गर्नथाले। हान् वंशको सिमानामा स्थापित बुर्जाबाट खबर्दारी गर्ने संकेत अर्थात आगो बाले। टाढा र नजिकका आगोका मुस्लाले राजधानी छाङ आनसम्म संकेत दिएको थियो। त्यस बेला हान् वंशका सम्राट हान् वन् तीले प्रतिकार गर्न भनी तीन भागका सेनामा तीनजना सेनापति पठाएका थिए। राजधानी छाङ आनको संरक्षण गर्नका लागि छाङ आन नजीकै तैनाथ सेनामा पनि तीन जना सेनापति पठाएका थिए। सेनापति लिउ लीले आफ्नो सैनिकको नेतृत्व गर्दै पाआ शाङ भन्ने ठाउँमा तैनाथ भएका थिए। अर्को सेनापति स्यु ली चि मनमा र चाउ या फु नामक सेनापति शि लिउमा।

           एक पटक, हान् वन् ती सम्राटले स्वयम् आफैले ती ठाउँमा गएर सैनिकलाई सान्त्वना दिनुका साथै स्थलगत निरिक्षण पनि गरेका थिए। सम्राट हान् वन् ती त्यस अघि नै पा शाङ पुगेका थिए। लिउ ली र आफ्ना जंगी अफिसरहरुले सम्राट आएको देखेर भव्य स्वागत समारोहको आयोजना गरेका थिए। सम्राट हान् वन् तीका रथ पंक्ति कुनै बाधा अवरोध विना नै सैनिक शिविरमा पसेको थियो। सम्राटले सैनिकहरुलाई सान्त्वना दिएर गए। सेनापति र सैनिकहरुले हतारपतार गरी विदा गरेका थिए। त्यसको लगत्तै सम्राट हान् वन् ती चि मन भन्ने ठाउँमा तैनाथ सैनिक शिविरमा गए। त्यहाँ पनि भव्य स्वागत समारोहको आयोजना गरियो। अन्तमा सम्राट हान् वन् ती शि लिउको शिविरमा आए। चाउ या फुको सैनिक शिविरका अघिल्लो क्षेत्रका चौकीका सैनिकले टाढाबाट लाम बाँधेको मानिस र घोडाहरु आइरहेको देखे। उनीहरुले तुरुन्तै चाउ या फुलाई खबर दिए। सेनापति र सैनिकहरु सबैले नै अस्त्र लिएर लडाईं गर्ने तयारी गरेका थिए। सम्राटको अग्रगामी मानिसहरु शिविरको ढोका अगाडी आइपुगे। त्यहाँ तैनाथ सिपाहीले तुरुन्तै उनीहरुलाई रोके र शिविरभित्र पस्न दिएनन। अग्रगामी अधिकारीले कडा स्वरमा भनेः"सम्राटको आगमन हुंदैछ।" शिविरको ढोकामा सुरक्षा गर्ने सैनिकले कुनै हत्तपत्त नगरी जवाफ दिएः"सैनिक शिविरमा सेनापतिको आदेश मात्र मान्नुपर्छ। सेनापतिको आदेश नपाएर हामीले तिमीहरुलाई शिविरभित्र पस्न दिन पाइदैन।" अधिकारीहरुले रक्षा गर्ने सैनिकसित ठाकठुक गर्नलागेको बेला सम्राट हान् वन् तीको रथ आइपुग्यो। त्यहाँ रक्षा गर्ने सैनिकले अझै पनि रोकिराखे। कुनै उपाय नलागेपछि हान् वन् तीले पार्शवर्तीलाई सम्राटको चिनो देखाउन आदेश दिए र "म सैनिकहरुलाई सान्त्वना दिन शिविरभित्र पस्नुपर्छ भनेर चाउ या फुलाई खबर दिन मानिस पठाएका थिए।"यसै बेला चाउ या फुले शिविरको ढोका खोलेर सम्राटका सेनालाई शिविरभित्र पस्न स्वीकार गर्ने आदेश दिए। सम्राटको संरक्षण गर्ने अधिकारीहरुले शिविरभित्र पस्ने बित्तिकै शिविरका रक्षकले गम्भिर रुपमा उनीहरुलाई बताएः "सेनामा अनुशासन छ, शिविरभित्र रथ घोडाहरु यताउती चल्न दिइदैन।"यो सुनेर सम्राटका पार्श्ववर्ती निकै रिसाए। तर सम्राट हान् वन् तीले आफ्ना पार्श्ववर्तीहरुलाई घोडा बाँध्ने साधन खुकुलो पारेर मन्दगतिले अगाडी जान आदेश दिए।

          मध्य शिविरमा पुग्दा चाउ या फुले हातमा हतियार लिएर निकै आँटिलो भएर हान् वन् तीका सामु उभिए। चाउ या फुले सम्राट हान् वन् तीलाई दुइवटा हात जोडेर सम्मान भाव व्यक्त गर्दै भने "मैले यो कवचधारी पोशाक लाएकाले ढोग्न सक्दिनँ। त्यसैले यस दर्शन-भेटमा जंगी सलाम मात्र गर्न अनुमति दिनुहोला।" सम्राट हान् वन् ती यो कुरा सुनेर निकै स्तव्ध भए र रथमा रहेको काठ समातेर आफ्नो जीउ पनि अलि अगाडी झुकाउँदै चाउ या फुप्रति पनि शिष्टाचार व्यक्त गरे। त्यसको लगत्तै सम्राटले सम्पूर्ण सेनालाई सान्त्वना दिन मानिस पठाए। सम्पूर्ण कार्य पूरा भएपछि हान् वन् तीले शि लिउबाट प्रस्थान गरी छाङ आन् फर्कने बाटोमा हान् वन् तीका पार्श्व वर्तीहरुले रिस उठेर चाउ या फुले सम्राटप्रति शिष्टाचार नगरेको विचार प्रकट गरेका थिए। तर सम्राट हान् वन् तीले चाउ या फुको प्रसंसा गर्दै भने:"यो नै वास्तविक सेनापति हो। पाआ शाङ र चिङ चाउका सेनाले सतर्कता नअपनाई हमला गर्न शत्रु आएमा अवश्य नै युद्धबन्दी बन्नेछन। चाउ या फु जस्तो सेनापतिले सेनामा कडा अनुशासन कायम गरेकाले हमला गर्ने शत्रुको आँट छैन।" सम्राट हान् वन् तीले यस पल्टको स्थलगत निरिक्षणमा चाउ या फु एकजना दक्ष सैनिक हो भन्ठानेका थिए।

          अर्को वर्ष, हान् वन् तीलाई साह्रो रोग लागेको थियो। मृत्युको संघारमा पुगेका उनले युवराजलाई आफ्ना सामु बोलाएर विशेष रुपमा यो कुरा सम्झाएका थिएः "यदि कुनै दिन राज्य विप्लव भएमा चाउ या फुलाई सेनाको निर्देशन गर्न आदेश दिनुपर्छ। यसो गरेमा गडबड हुन सक्नेछैन।"सम्राट हान् वन् तीको निधनपछि युवराज लिउ छिले राज्यारोहण गरे। यो नै हान् चिङ ती हो। नयाँ सम्राट जवान भएकाले उ वाङ भन्ने सम्राट लिउ पि प्रमुख रहेका सातवटा स-साना राज्यका रजौटा जस्ता साना सम्राटले मौका छोपेर राजसिंहासनमा बस्न विद्रोह गर्ने षडयन्त्र गरेका थिए। हान् चिङ तीले चाउ या फुलाई विद्रोहलाई साम्य पार्न आदेश दिएका थिए। सातजना साना सम्राटको संयुक्त शक्तिका सामु चाउ या फुले संरक्षण गर्ने र हमला नगर्ने रणकौशल अपनाएका थिए। सम्राट हान् चिङ तीले उनलाई विद्रोही सेनामाथि हमला गर्ने आदेश दिएर पनि चाउ या फुले आदेश मानेनन। शुरुमा विद्रोही सेना शक्तिशाली देखिएका थिए तर विद्रोह गर्नु अन्यायपूर्ण भएका कारण धेरै दिनसम्म त्यो टिक्न सकेन। नभन्दै समय बित्दै जाँदा विद्रोही सेनाले धैर्यता अपनाउन नसकी हतार-पतार गर्दै पटक-पटक चुनौती दिएका थिए। चाउ या फुले अझ पनि जवाफी प्रहार गरेनन। विद्रोही सेनाले आज यता भोलि उता हमला गरेकाले चाउ या फुले त्यो दाउपेजलाई स्पष्टसँग बुझे। विद्रोही सेना बाध्य भएर हट्दैगए। चाउ या फुले मौका हेरेर पिछा गर्न शक्तिशाली सेनालाई पठाएका थिए र यसरी विद्रोही सेनालाई तितर-बितर पारिदिएका थिए। भाग्ने क्रममा तल्लो तहका अधिकारीले लिउ पिलाई मारिदिए। सम्राट ठानिने अरु रजौटाहरुले पनि एकेक गरी आत्महत्या गरेका थिए।

           सातजना साना राज्यका सम्राटको विद्रोहलाई साम्य पारियो र सि हान् अर्थात पश्चिमी हान् राजवंशको एकीकरणलाई सुरक्षित पारिनुका साथै अधिकारलाई पनि सम्राटका हातमा केन्द्रित पारिएको थियो। यसले गर्दा चीनको इतिहासमा एक ज्वलन्त अवधि देखापरेको थियो।