तुआन ऊ चे चाड
       चिनियाँ पात्रो अनुसार, पाँचौं महिनाको पाँचौं दिनलाई"तुआन ऊ चे"चाड भनिन्छ। तुआन ऊ चे चाड, वसन्त चाड र टुङ्ग छ्यौ चेलाई चीनका ठूला चाड मानिएको छ।

          तुआन ऊ चेलाई किन चाड भनिएको होला? तुआनको अर्थ शुरुवात हो र शुरुवातको पाँचौं दिनको अर्थ "तुआन ऊ"हो। चिनियाँ पात्रो अनुसार, पाँचौं महिनालाई ऊ युए भन्दछ। त्यसैका आधारमा पाँचौं महिनाको पाँचौं दिनलाई "तुआन ऊ"भनिएको हो।

          तुआन ऊ चेको उत्पत्ति बारेमा धेरै भनाइ प्रचलित छन। कसैको भनाइ अनुसार, यो आदिम कालमा ग्रिष्म ऋतुको शुरुवातसँग सम्बन्धित छ भने कसैको भनाइ अनुसार यो चीनको याङ्ग सी नदीको तटवर्ती क्षेत्रमा बसोबास गरिरहेका मानिसहरुले नाग अर्थात ड्र्यागनलाई आफ्नो रक्षक-देवता मानेको कुरासँग सम्बन्धित छ। लोकविश्वास अनुसार, यस चाडको शुरुवात प्राचीन कालका देश-भक्त छियु युआन नामका एकजना कविको सम्झनामा भएको हो।

          विद्यमान तथ्याङ्कअनुसार, कवि छियु युआन इसा पूर्व तेस्रो शताव्दीमा छु को नामको एक राज्यका नागरिक थिए। उनको मातृ-भूमिलाई शत्रु-राज्यले आक्रमण गरी आफ्नो भूमिमा गाभेपछि उनी एकदमै दुःखी भए र त्यसै कारण"मि लो च्याङ्ग"नामको एउटा नदीमा हाम्फालेर प्राण त्याग गरे। त्यो दिन पाँचौं महिनाको पाँचौं दिन थियो। पछि मानिसहरुले उनको उच्च गुणको सम्झनामा हरेक वर्षको पाँचौं महिनाको पाँचौं दिन प्वालभित्र चामल राखिएका बाँसका टुक्राहरुलाई नदीमा बगाउने चलन चलाए। अनि त्यसपछि विस्तारै-विस्तारै त्यस किसिमका बाँसका टुक्राहरुको सट्टामा "चुङ्ग च"नामको एक किसिमको खाद्य पदार्थलाई नदीमा बगाउँन थालियो।

          "टुङ्ग च"नामको खाद्य पदार्थ खानु "तुआन ऊ चे"चाड मनाउने कार्यक्रमहरुमध्येको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पक्ष हो। प्राचीन कालमा "टुङ्ग च"लाई "चिआउ शु"भनिन्थ्यो। त्यो नर्कट वा बाँसका पातहरुमा लेसिलो चामललाई बेह्रेर तीन कुने वा सिरकको ढाँचामा तयार पारी बफाएर वा पानीमा पकाएर तयार पारिने खाद्य-पदार्थ हो। उक्त चाडमा खानका लागि"तुआन ऊ चे"चाडको अघिल्लो दिनको राति घर-घरमा त्यस्तै किसिमको "टुङ्ग च"तयार गर्ने चलन छ। चाडका बेलामा नाता-कुटुम्ब र इष्ट-मित्रहरुप्रति सद्भावना व्यक्त गर्ने क्रममा एक-अर्कालाई उक्त टुङ्ग च कोसेलीका रुपमा दिने गर्दछन।

          तुआन ऊ चाडका बेलामा खाइने खाद्य-पदार्थ टुङ्ग चको अतिरिक्त, चीनका विभिन्न क्षेत्रमा आ-आफ्नै तरिकाका खाने कुराहरु पनि छन्। जस्तै केही ठाउँमा नुनीलो पारिएको हाँसको अण्डा त केही ठाउँमा धेरै जाँड खाने चलन छ। यस चाडका बेलामा जेसुकै खाए तापनि यस चाडको खास उद्देश्य लोक-जातिमा विपत्ति वा राक्षसहरुलाई भगाउनु हो र यसैका आधारमा यस चाडको उत्पत्ति भएको हो।

          खाने कुरा बाहेक, तुआन ऊ चाडका अवसरमा गरिने सिंगार-पटारको पनि आफ्नै विशेषता छ। यस दिन हरेक घरको ढोकाको खापामा तीते पाती र पानीमा हुर्कने एक प्रकारको औषधिजन्य घाँस गरी यी दुइ किसिमका जडीबुटी-वनस्पति झुण्ड्याउनु पर्छ। यसो गरेमा एकातिर विपत्ति टर्छ र राक्षस अथवा दुष्टात्माहरु भाग्छन भने अर्कातिर ग्रिष्म ऋतुको शुरुमा धेरै पानी परेकाले निकै आर्द्रताको परिणाम स्वरुप देखापरेका विषालु कीराहरुले मानिसहरुलाई प्रभावित पार्नसक्ने खतराबाट यी दुइवटा औषधिजन्य वनस्पतिहरुले रोगको निवारण र उपचारको भूमिका निर्वाह गर्नसक्छन्। यसको अतिरिक्त, यस चाडका बेला मानिसहरुले आ-आफ्ना केटा-केटीहरुको नाडीमा पाँचवटा मंगलमय रंगीन धागा बाँधिदिने चलन छ। त्यसले केटा-केटीहरुलाई विविध किसिमका रोग-व्याधीबाट जोगाई"दीर्घायु"बनाउँछ भन्ने विश्वास गरिएको छ। कुनै-कुनै ठाउँमा त बाघ र लौका आकारको सानो थैली बनाएर त्यसभित्र सुगन्धित पदार्थ हालिन्छ। अनि त्यसपछि रेशमी धागोले त्यसलाई केटा-केटीहरुको छातीमा पर्ने गरी घाँटीमा झुण्ड्याउने चलन पनि छ। कुनै-कुनै ठाउँमा केटा-केटीहरुलाई बाघको टाउको-आकारका जुत्ता लगाइदिने र बाघको आकार बनाइएको सानो कपडा लगाइदिने चलन पनि छ। यी सबै चलनको अर्थ केटा-केटीहरुलाई मंगलमय शुभकामना व्यक्त गर्नु हो।

         दक्षिणी चीनको याँसी नदीको मध्य तथा तल्लो भागमा नाग आकारका डुंगा प्रतियोगिताको आयोजना गर्नु तुआन ऊ चे चाड मनाउने क्रममा गरिने कार्यक्रमको एक महत्वपूर्ण विषय हो। किम्बदन्ती अनुसार, यो चलन कवि छियु युआनसँग पनि सम्बन्धित छ। कवि छियु युआन नदीमा हामफालेपछि उनलाई बचाउनका लागि मानिसहरुले बेसरी डुंगा चलाएका थिए रे। त्यसैको सम्झनामा पछि गएर विस्तारै-विस्तारै नागको आकारका डुंगा चलाउने प्रयोगिताको आयोजना गर्ने चलन चलेको हो। आज आएर, हरेक वर्षको तुआन ऊ चे चाडको बेलामा ठूला नदी र पोखरीहरुमा नाग-आकारका डुंगा चलाउने प्रतियोगिता जताततै सञ्चालन गर्नेगरेको पाइन्छ जुन यस चाडको एउटा आकर्षक दृश्य बनेको छ। यस प्रतियोगितामा कुनै ठाउँमा पचास-साठीवटा डुंगा सहभागी भएका हुन्छन र त्यसको दृष्य निकै रोचक र मनमोहक हुन्छ। ती हरेक डुंगाको अगाडि काठमा कुँदेर बनाइएको नागको टाउको जडान गरिएको हुन्छ जसको आकार र रंग फरक-फरक हुन्छ। टाढाबाट निरन्तर रुपमा झ्याली, डम्फु र नगराको आवाज आइरहेको सुनिन्छ। ती डुंगाहरु तँछाड-मछाड गर्दै अघि बढिरहेका हुन्छन। मनै छुने यस प्रतियोगिताले तुआन ऊ चेलाई हर्षोल्लासको उच्च स्तरसम्म पुर्‍याउँछ भन्न सकिन्छ।