श्री लिउ थिएन व्हाको जन्म सन् 1895 मा च्याङ्ग सु प्रान्तको चिआन यन् जिल्लामा भएको थियो र देहान्त सन 1932 मा। उहाँ चीनका प्रसिद्ध सङ्गीतकार र शिक्षाशास्त्री हुनुहुन्थ्यो। साथै चीनको जातीय सङ्गीतको इतिहासमा पनि उहाँको नाम छ।

        श्री लिउ थिएन व्हाका बुवा एकजना सामान्य बुद्धिजिवी हुनुहुन्थ्यो। लिउ परीवारमा तीनजना छोरा थिए। ती तीनैजना चीनको साँस्कृतिक इतिहासमा एकदमै नाम चलेका प्रसिद्ध व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो। श्री लिउ थिएन व्हाका दाजु लिउ पान नुङ्ग युवा अवस्थादेखि नै चीनको नयाँ साँस्कृतिक क्रान्तिमा सहभागी हुनुभएको थियो। उहाँ प्रसिद्ध साहित्यकार, कवि एवम् भाषाविद हुनुहुन्थ्यो। यस्तो अगाध साँस्कृतिक वातावरणयुक्त परीवारमा जीवन विताउनुभएको श्री लिउ थिएन व्हाले माध्यमिक विद्यालयमा अध्ययन गर्दा कक्षा सकिएपछि पश्चिमी मुलुकका बाजा बजाउन थाल्नुभएको थियो। सन 1921 मा उहाँ शाङ्ग हाईमा व्यवसायी वादन दलमा संलग्न हुनुभएको थियो र नियमित रुपमा सङ्गीत सम्बन्धी सिद्धान्त, पिआनो, बेला जस्ता बाजा बजाउन सिक्नुभएको थियो।

         सन् 1914 मा उहाँ आफ्नो जन्मथलो फर्कनुभयो र स्थानीय माध्यमिक विद्यालयमा सङ्गीत पढाउन शुरु गर्नुथियो। दुर्भाग्यवश सन् 1915 मा उहाँका बुवाको देहान्त भयो। दुःखको समुद्रमा डुब्नुभएका श्री लिउ थिएन व्हाले "विरामीको कुरा"शीर्षकमा आफ्नो पहिलो "अर हु" बाजा सङ्गीतको रचना गर्नुभएको थियो। उहाँले सङ्गीतमार्फत समाजमा विद्यमान असमानताप्रति असन्तुष्टी प्रदर्शन गर्नुभएको यो पहिलो पटक थियो। त्यसपछि उहाँ सङ्गीत रचनाको बाटोमा लाग्नुभयो।

         श्री लिउ थिएन व्हाले चीनको परम्परागत सङ्गीत सिक्नका लागि धेरै लोक कलाकार खोज्नुभएको थियो। उहाँले तत्कालीन नामी लोक-सङ्गीतकारहरुबाट "अर हु, फि फा, कु छिङ्ग"आदि बाजा बजाउन सिक्नुभएको थियो। उहाँले जातीय सङ्गीतमा सुधार ल्याउने संकल्प गर्दै सबै‍भन्दा सामान्य र लोकप्रिय बाजा "अर हु"मा सुधार गर्ने लक्ष्य तोक्नुभएको थियो। "अर हु"बनाउने

         सामग्री, बनाउने तरिका र हातले यसलाई बजाउने नियममा पनि उहाँले सुधार गर्नुभएको थियो जसबाट "अर हु"बाजाको क्षमता उकासिनुका साथै एक जमात सङ्गीतहरुको सिर्जना गर्न पनि संभव भएको थियो। उहाँको प्रयासको परिणामस्वरुप साँस्कृतिक कार्यक्रम देखाउँदा"अर हु"बाजा बजाउनुपर्ने भयो र चीनको उच्चस्तरीय सङ्गीत विश्वविद्यालयमा "अर हु" बाजा सम्बन्धी कक्षाको व्यवस्था पनि गरियो।

          सन 1922 देखि 1932 सम्मका दश वर्षमा श्री लिउ थिएन व्हा पैचिङ्ग विश्वविद्यालयमा प्राध्यापकको हैसियतमा "अर हु, फी फा र बेला"वादन कक्षा लिनुभएको थियो। उहाँका धेरैजसो कीर्ति यीनै दश वर्षको अवधिमा सिर्जना गरिएका हुन। यी कीर्तिहरुमा उहाँको भावना प्रदर्श हुनुका साथै प्रकृतिप्रति उहाँको ममता र आफ्नो जन्मथलोका रितिरिवाजको सम्झना गरिएको छ। उहाँका कीर्तिमा शान्तिलाई प्रमुख स्थान दिइएको छ। श्री लिउ थिएन व्हाको सङ्गीतमा एकातिर राष्ट्रिय र परम्परागत धुन छ भने अर्कातिर पश्चिमी सङ्गीतको स्वाद पनि मिलाइएकाले यी कीर्तिहरुमा एक किसिमको नयाँ तत्व देखापरेको छ। उहाँले आफ्नो व्यावहारिक कदममार्फत चिनियाँ राष्ट्रिय सङ्गीतको विकासका लागि एउटा नयाँ बाटोको खोजी गर्नुभएको थियो। यसैले उहाँको कीर्तिमा निकै व्यक्तिगत विशेषता देख्नपाइन्छ।

          श्री लिउ थिएन व्हाले सत्र वर्षसम्म सङ्गीत शिक्षण गर्नुभएको थियो। प्राथमिक र माध्यमिक विद्यालयमा शिक्षण गर्ने सिलसिलामा उहाँले प्रशस्त अनुभव बटुल्नुभएको थियो। शिक्षणका क्रममा उहाँले अरुको अनुभवबाट सिकेर देश र विदेशका धेरै बाजा सम्बन्धी शिक्षा दिनुभयो। यसरी उहाँले राष्ट्रिय सङ्गीत शिक्षण प्रणालीका लागि आधार तयार पार्नुभयो।

          उहाँको काम र अनुसन्धान विकसित अवस्थामा भएको बेलामा सन् 1932 को मे महिनामा उहाँ बिरामी हुनुभयो र जून महिनाको आठ तारिखका दिन 38 वर्षीय प्रो. लिउ थिएन व्हाको देहान्त भयो। श्री लिउ थिएन व्हाका कीर्तिहरुमा "विरामीको कुरा,"दुखी गीत","उज्यालो बाटो,"रमाइलो रात, "चराहरु पहाडमा"आदि दशवटा "अर हु"धुन, "नाच-गानको शुरुवात" आदी तीनवटा "फी फा"धुन।

　　संगितः <रमणिय रात>