|
सउर रुखको बोक्राव्दारा हस्त कलात्मक वस्तु बनाउनु चीनको अ रुन् छुन् जातिको परम्परागत सांस्कृतिमध्येको एक हो । तर हाल आएर उत्पादन र जीवन बिताउने तरीका परिवर्तित भएकोले उक्त कला जान्नेका मानिसहरु कमभन्दा कम हुँदै आएका छन् । केही समयअघि हाम्रा सम्वाददाता उत्तरी चीनको भित्री मंगोलियाली जातिय स्वायत्त प्रदेशको थोजामि बस्तीमा गएर त्यहांका अ रुन् छुन् जातिका मानिसहरुले सउर रुखको बोक्राव्दारा हस्त कलात्मक वस्तु बनाउने शिल्पकलालाई बचाउने गतिविधि चलाइरहेका कुरा फेला पारेका छन् । आज हामीहरु संगसंगै थोजामि बस्तीमा गएर उनीहरुले शिल्पकलालाई कसरी बचाउने गतिविधि चलाएका छन् त भनेर हेरौं।
थोजामि बस्ती अ रुन् छुन् जाति केन्द्रित रुपमा बसोबास गर्ने एक स्थान हो । यो चीनको तराइ क्षेत्रमा पर्दछ । त्यसको चारैतिर पहाडव्दारा घेरिएको छ । बिहानसबेरै थोजामि बस्तीको बृहत-हलमा पढ्ने र पढाउनेको स्वर घन्किरहेको सुनिन्छ । त्यस हलसित नजिकिंदै हेर्दा साठी वर्षभन्दा बढी उमेरको एक जान बूढीले गाउंका केही यूवतीहरुलाई सउर रुखको बोक्रा सम्बन्धी शिल्प कला सिकाउँदै आएको देखिन्छ । सो बूढीले एकातिर भन्दै अर्कातिर प्रदर्शन पनि गरेकी छिन् । हातमा यौटा कैंची र यौटा सउर रुखको बोक्रा र यौटा धागोसहित सियो लिएर बूढीले एकघण्टाको वीचमै सउर रुखको बोक्राबाट यौटा राम्रो भांडा बनाइसकेकी छिन् ।
बूढीको नाउं आजिरुन् हो । उनको उमेर अठसट्ठी वर्षको पुगेको छ । उनी थोजामि बस्तीमा सउर रुखको बोक्राको शिल्पकौशल जान्ने प्रख्यात शिल्पकार हुन् । उक्त कक्षा समाप्तपछि हामीहरु उनका पिछा गरी उनको घरमा पुगेका छौं । बूढीको घरमा जताततै सउर रुखको बोक्राबाट बनेका विभिन्न कलात्मक वस्तुले भरिपूर्ण रहेको देखिन्छ । ती कलात्मक वस्तुहरु कुनै रंगाइएका छन् त कुनै सउर रुखकै प्राकृतिक रंगमा छन् । बूढीले आफ्नो भान्छाघरलाई सउर रुखको बोक्राका कलात्मक वस्तु बनाउने कार्यशाला बनाएकी छिन् ।
आजिरुन्का अनुसार अ रुन् छुन् जाति पहिले पहाडको भित्री क्षेत्रमा बसोबास गर्थ्ये । तिनीहरु मुख्यतः शिकार खेल्थे । तिनीहरु बसोबास गर्ने क्षेत्रका चारैतिर सउर रुखको जंगल थियो । त्यसबेला अ रुन् छुन् जातिका मानिसहरुले सउर रुखको बोक्रा झिकेर उत्पादन र जीवनका लागि विविध उपयोगी वस्तु बनाएका थिए ।
पचास वर्षभन्दा बढी समयअघि अन्य अ रुन् छुन् जातिका मानिसहरु झैं आजिरुनहरु पनि पहाडी क्षेत्रबाट तराइमा सारेका थिए । हुन त पहाडबाहिरको जीवन निकै सजिलो र सुविधाजनक छ र उत्पादन र जीवनका लागि आवश्यक वस्तुहरु बजारमा खरीद गर्न सकिन्छन्। तर पनि यताका केही वर्षदेखि आजिरुन्ले सउर रुखको बोक्राबाट हस्त-कलाका वस्तु बनाउने शिल्पकला छोडेका थिएनन् । उनले आफूलाई प्रत्येक दिनमा तीवटा हस्त-कलात्मक वस्तु बनाउनु पर्ने कुरा तोकिएको छ भन्छिन्। तर तराईमा पर्ने आफ्नो घरबाट पहाडी क्षेत्रमा गएर सउर रुखको बोक्रा झिक्नु त हाल आजिरुन्का समुन्ने सबैभन्दा ठूलो कठिनाई बनेको छ ।
सउर रुखको बोक्रा पहाडी क्षेत्रमा मात्र पाइन्छ र हामी तीन चारजना महिलाहरु संगसंगै पहाडी क्षेत्रमा जान्छौं । पहाडी क्षेत्र निकै टाढा छ । हामीहरु आज एक पहाड चढ्ने र भोलिपल्ट अर्को पहाडमा चढ्ने गर्दथ्यौं । पहाडी क्षेत्रमा जांदा हामीहरुले खानेकुरा र पानी पनि बोक्नु पर्थ्यो । ती सउर रुखका बोक्राहरु पाएपछि आफैले बोकेर फर्कनु पर्छ । त्यसबेला निकै थाक्थ्यौं ।
पचास वर्षअघि पहाडी क्षेत्रमा बसोबास गर्ने अ रुन् छुन् जातिका मानिसहरुको उत्पादन गर्ने र जीवन बिताउने वातावरण निकै पिछडिएको थियो । हाल आएर अ रुन् छुन् जाति बसोबास गर्ने स्थानको अर्थतन्त्र पनि क्रमशः विकसित भइरहेको छ । अ रुन् छुन् जातिका मानिसहरुले आधारभूत रुपमा आधुनिक जीवन भोग्नु परेको छ । पहिले पहाडी क्षेत्रमा बस्दा उत्पादन गर्ने र जीवन बिताउने वस्तु निकै कम रहेको अवस्था पनि परिवर्तित भएको छ । यसैले सउर रुखको बोक्राबाट वस्तु बनाउने मौका कमभन्दा कम हुँदै आएको छ । यसैले बूढी आजिरुन् निकै चिन्तित छिन् । उनले आफ्नो फूर्सतको बेलामा युवाहरुलाई यस्तो शिल्पकला सिकाउने अठोट लिएकी छिन्।
हालसालै बूढी आजिरुन्ले पांचजना चेलाहरु बनाएकी छिन् । ती चेलाहरु सबै नै उही बस्तीमा बसेकी अ रुन् छुन् जातिकी महिला हुन्। बूढीका एकजना चेला अठतीस वर्षकी अ रुन् छुन् जातिकी महिला ह स्याउ चिन्ले बताइन्
बूढी बित्नुभयो भने पछि सउर रुखको बोक्राबाट हस्त-कलाका वस्तु बनाउने मान्छै नै हुनेछैन । मैले के आशा लिएको छु भने यस्तो शिल्पकला सिकेर पछि मेरो पुस्तासम्म पनि जारी राख्नु पर्छ ।
मि बस्तीको सरकारले झन् झन् बढी अ रुन् छुन् जातिका मानिसहरुलाई यस्तो शिल्पकला सिक्न प्रोत्साहन दिनका लागि विशेष गरी बृहत् हलमा "सउर रुखको बोक्राबाट हस्तकलात्मक वस्तु बनाउने शिल्पकला सम्बन्धी तालीम कक्षा" खोलेको छ र सो कक्षाका प्रशिक्षिकाका रुपमा बूढी आजिरुन्लाई बोलाएको छ ।
|
