सन् 1959 साल तिब्बतका लाखौं लाख भूदासहरुका लागि कहिल्यै पनि विर्सन नसकिने एक साल थियो। त्यस साल शोषण र दमनबाट पिल्सिएर बस्नुपरेका भूदासहरु कायापलट भएर तिब्बतको मालिक बनेका छन्। आज आएर पचास वर्ष वितेर गयो। ती पूर्व भूदासहरुको जीवन के कस्तो छ त? हाल हाम्रा पत्रकारले एकजना पूर्व भूदास लोसाङ चोदारसित अन्तर्वार्ता लिएका थिए। अब सुनौं उहाँको कथा।

           लोसाङ चोदारको घर रहेको ख सोंग गाउँ तिब्बतको लोखा दिखु क्षेत्रको नाई तोंग जिल्लामा पर्ने एउटा सुन्दर पहाडी गाउँ हो। तिब्बतमा प्रजातान्त्रिक सुधार हुनुअघि त्यो गाउँ तिब्बतका ठूल्ठूलो भूदास मालिक सुरखांग वांगचेन गेलेगको नियन्त्रणमा रहेको थियो। सन् 1946 मा तेह्र वर्षको कलिलो उमेरका लोसाङ चोदारले भूदास मालिकको भारी मालपोत र कुल्लीबाट बचाउनका लागि उनी बाध्य भएर भिक्षु बन्न पुगे।

       "तिनताका जीवन एकदमै दुःखपूर्ण थियो। हामीले प्रत्येक दिन एक छाक मात्र खान पाउँथ्यौं। नौनी चियाको कुरै नगरुँ, चामलको पीठोले बनाइएको च् पा भन्ने डल्लोसमेत एकदमै कम पाइन्थ्यो। मेरो घरले लिएको ऋण तिर्न नसकेर सधैं नै भूदास मालिकको कोर्रा खानुपर्थ्यो। मेरा बुबा आमा कुनै सीप नलागी बाहिर भागेर जानुभयो। म चाहिं बाध्य भएर गुम्बामा भिक्षु बन्नुपरेको थियो"।

           सन् 1959 मा आफ्नो गाउँमा प्रजातान्त्रिक सुधार आएको कुरा थाहा पाएपछि छब्बीस वर्षीय लोसाङ चोदार घर फर्कनुभयो। उहाँले तिनताकाको अवस्थाको सिंहावलोकन गर्दै भन्नुभयो-

         "त्यस दिन सरकारी कर्मचारीले भूदासको चिनोमा रहेको लालपूर्जा र मानव विक्री पूर्जा निजको हातमा दिएपछि ख सोंग गाउँका धेरै मानिसहरुले ती पूर्जा जलाइदिए। सबैले ती पूर्जाहरु एकै ठाउँमा राखेर जलाएका थिए। हामीले मनमनै विचार गर्‍यौं कि अब हामी भूदास मालिकको अत्याचारबाट उम्क्यौं, अब कुनै पनि ऋण तिर्न नपर्ने भयो। साँच्चै नै खुशीले भुइँमा खुट्टा थिएनन्"।

            ती पूर्जाहरु जलाइएपछि लोसाङ चोदार र परिवारका अन्य सदस्यहरु भूदास मालिक सुरखांग वांगचेन गेलेगको भूदासीबाट छुटेर ख सोंग गाउँका बासिन्दा बनेका छन्। जग्गा-जमिन, गाइवस्तु र घरबार पनि पाएका ती मुक्त गाउँलेहरुको सक्रियताको मूल फुटेको थियो। लोसाङले भन्नुभयो-

        "मैले बाँडिएका पाँच मु अर्थात एक तिहाई हेक्टर जग्गा, पाँचवटा खसी र घर पाएँ। उहिले हामी मानिसले पशुसँगै एउटै घरमा बस्नुपरेको थियो। तर अब हामीसँग पनि घर भयो। आफ्नो जग्गामा श्रम गर्न पाएकोमा साँच्चै नै धेरै खुशी थियौं र धेरै मेहनत गरेर श्रम गर्‍यौँ। पहिलो वर्षमा नै मेरो घरले सात सय पचास किलोग्राम अन्नपात भित्र्याएका थियौं। दुहुनो गाई पनि पाल्यौं नौँनी चिया पनि खान पायौं। मैले विवाह पनि गरेँ"।

           जीवनमा ठूल्ठूलो परिव‌र्तन भएको लोसांग चोदारको एक परिवारमा मात्र होइन, ख सोंग गाउँका सबै बासिन्दाहरुको जीवनमा टड्कारो परिवर्तन आएको देखियो।

            तिब्बतको तमाम आर्थिक र सामाजिक विकासका साथसाथै ख सोंग गाउँका बासिन्दाहरुले खान लाउन पुग्ने गरी खेतीपातीमा मात्र भर पर्नु पर्दैन। यता हालैका केही वर्षदेखि ख सोंगका गाउँलेहरु पर्यटन व्यवसाय, ढुवानी कार्य र कृत्रिम हरित गृह खेती जस्ता नयाँ उद्योगको विकास गर्न निकै सक्रिय देखिन्छन्। यसले गर्दा सन् 2008 मा सारा गाउँको सरदर प्रतिव्यक्ति आय छ हजार तीन सय चिनियाँ युआनभन्दा बढी पुगेको थियो।

           लोसाङ चोदारका छोराछोरीहरु अब वयस्क भए साथै आफ्नो मेहनतले गर्दा धनी पनि बने। उहाँका छोरा घरेलु पंक्षी पाल्ने व्यवसायमा लागेका छन् भने छोरी र ज्वाइंले पर्यटन बस सञ्चालन गरेका छन्। सन् 2001 मा लोसाङले तीन सय वर्गमीटर भएको इटाले बनेको ठूलो घर बनाउनुभयो। गत वर्ष उहाँको घरको चोखो आम्दानी तीस हजार चिनियाँ युआनभन्दा बढी पुगेको थियो।

            लोसाङ चोदारले भन्नुभयो- प्रजातान्त्रिक सुधारअघि आफू पुगेको सबैभन्दा टाढाको ठाउँ चाहिं आफ्नो घर भएको या लोंग खोंच नै थियो। तर प्रजातान्त्रिक सुधारपछि उहाँ शिगाते र ल्हासा आदि तिब्बतका ठूला शहरमा पुग्नुभयो। अहिले उहाँले आफ्नो नातिलाई पैचिङको विश्वविद्यालयमा पढाउँने विचार लिनुभएको छ। त्यसवेला उहाँले पैचिङ पनि जाने अपेक्षा लिनुभएको छ।