xरवि- श्रोताहरु, हामीले केही समयदेखि ध्रुवजीले चीनको तिब्बतभ्रमणका क्रममा देखेर वा भोगेर आफ्नो डायरीमा लेख्नुभएका कुराहरुलाई समावेश गरिरहेका छौं । ध्रुवजी, तपाईं ल्हासा चार पटक पुगिसक्नुभएको छ । ल्हासामा तपाईं कहाँ कहाँ बस्नुभयो ?

ध्रुव- पहिलो पटक सन् 2000मा हाम्रो नेपाली विभागको पच्चीसौं वार्षिकोत्सवमा भाग लिन पैचिङ्ग आउने शिलशिलामा काठमाडौंबाट आउदाँ र फर्किदाँ एकएक रात ल्हासामा बस्नुपर्थ्यो । त्यसबेला मलाई र मसँगै पैचिङ्ग आउनुभएका मेरा पुराना मित्र राजेन्द्र पहाडीलाई चिनियाँ भाषा बोल्न आउँदैनथ्यो । त्यसैले हामी ल्हासास्थित कोङ्गकर अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल नजिकै रहेको एउटा होटलमा बास बसेका थियौं । हुन त हामीलाई त्यहाँ बस्ने प्रवन्ध मिलाउनका लागि ल्हासा विमानस्थलका सुरक्षा अधिकारी जिम्मा लिनुभएको थियो । तर उहाँलाई पनि नेपाली र अंग्रेजी दुबै भाषा नआउने भएकोले इशारा गर्दै हामीलाई होटलमा लगेर राखिदिनुभएको थियो । र, भोलिपल्ट पनि निश्चित समयमा नै होटलमा लिन आउनुभएको थियो ।

दोस्रो पटक सन् 2005मा नेपाली पत्रकारहरुको टोलीमा सहभागी भएर जाँदा चाहिँ ल्हासा शहरमा त्यतिबेला तिरै खोलिएको हिमालय होटलमा हामीलाई राखिएको थियो । वास्तवमा त्यहाँ दुई जना नेपाली कुक अर्थात् भान्से थिए । त्यसैले हामीलाई त्यहाँ विदेश गएको जस्तो अनुभव भएन । अनि त्यतिबेला चाहिँ उच्चारण नमिले पनि मलाई थोरै चिनियाँ भाषा बोल्न आउँथ्यो । उच्चरण नमिलेर तीन चार पटक दोहोर्याएर हात र मुखले पारा लगाएपछि चिनियाँहरुले बुझ्थे पनि । अनि हामीलाई दिइएको गाइडलाई अंग्रेजी， चिनियाँ र हिन्दी भाषा राम्रोसँग आउने रहेछ । त्यसैले पनि हामीलाई खासै अप्ठ्यारो परेन । र， त्यसबेला तिब्बतको यात्रामा जाँदा हामीलाई एक रात नाक्छु सहरको एउटा होटलमा राखिएको थियो । सबै पाँच तारे होटलमा गरिएको ब्यवस्था वास्तवमा हामीलाई चाहिने भन्दा बढी नै थियो भन्ने मलाई लाग्छ ।

सन् 2007 र सन् 2009मा तेस्रो र चौथो पटक तिब्बत जाँदा चाहिँ म आफ्नै सुरले गएको हुनाले ल्हासास्थित नेपाली महावाणिज्यदूतावासका अधिकारीहरुले मलाई दूतावासमा नै बस्ने प्रवन्ध मिलाइदिनुभएको थियो । त्यहाँ नेपाली अधिकारीहरु सँगै म बसेँ । अब फेरि ल्हासा गए भने चाहिँ जुनसुकै हालतमा म नेपाली वाणिज्यदूतावासमा नै बस्नुपर्छ । अरु विकल्प छैन रविजी मसँग । किनभने हामीहरुबीच त्यति नजिकको सम्बन्ध स्थापित भएको छ ।

रवि- नेपाली महावाणिज्यदूतावास भित्रको दृश्यलाई तपाईंले डायरीमा लेख्नुभएको छ कि छैन ?

ध्रुव- रविजी, मैले नेपाली महावाणिज्यदूतावास भित्रको दृश्यलाई डायरीमा लेखेको छु । बाहिरको मुख्य गेट ठूलो भए पनि वाणिज्यदूतावास परिसरमा रहेका सबै भवनहरु एक तले मात्रै छन् । र, मुख्य गेटबाहिरबाटै भित्र हेर्दा देखिने पुराना भवनहरुले नेपाली महावाणिज्यदूतावासले निकै लामो इतिहास रचेको छ भन्ने सजिल्लै अनुमान गर्न सकिन्छ । ल्हासामा नेपाली महावाणिज्यदूतावास कसरी, कहिले र किन स्थापना गरियो भन्ने बारेमा पछि चर्चा गरुलाँ । तर मुख्य गेटबाट भित्र पस्ने बित्तिकै नेपालका महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको अर्धकदको सालिक आँगनमा आकर्षक ढंगले राखिएको छ । भवनहरु पुराना भएपनि भवन वरिपरि सयपत्री फुलले ढाकिएको थियो म पहिलो र दोस्रो पटक त्यहाँ जाँदाखेरी । विभिन्न रङ्गका फूलहरुका अतिरिक्त स्याउ र आरुबखडाका लटरम्म फलेका बगैँचाबीचमा चन्द्रसूर्य अंकित झन्डा फहराइरहेको देखिन्छ । भवनभित्र पस्नासाथ महावाणिज्यदूत र अन्य अधिकारीहरुले गर्नुभएको न्यानो स्वागतले मलाई आफ्नै घरमा पसेको अनुभव गरायो ।

रवि- श्रोताहरु, आजको कार्यक्रममा हामीले ध्रुवजीले तिब्बतको सदरमुकाम ल्हासास्थित नेपाली महावाणिज्यदूतावासमा जाँदा देख्नुभएका कुराहरुको बारेमा छलफल गरिरहेका छौं । ध्रुवजी, तपाईंले यो मीठो नेपाली गीतभन्दा अगाडी ल्हासास्थित नेपाली महावाणिज्यदूतावासमा जाँदा देख्नुभएको कुराहरुलाई राख्दै हुनुहुन्थ्यो ।

ध्रुव- हजुर रविजी । महावाणिज्यदूतावासको मुख्यगेटबाट भित्र पस्ने बित्तिकै नेपालका महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटोको अर्धकदको सालिक देखिन्छ । मैले त्यो सालिकको तल्लो भागमा महाकवि देवकोटाबाटै रचित मुनामदनबाट साभार गरिएको कविताको छोटो अंश पनि पढेँ ।

रवि- त्यहाँ के लेखिएको थियो, तपाईंलाई अहिले याद छ ।

ध्रुव- रविजी मलाई राम्रोसँग याद छ । किनभने मैले मुनामदन पाँच पटकभन्दा बढी पढेको छु र जतिपटक दोहर्याएर पढे पनि मुनामदनको लय र भावले गर्दा रमाइलो लाग्छ । त्यसैले पनि त्यसमा लेखिएको कुरा मलाई याद भइरहेको हुनसक्छ । रविजी, त्यसमा के लेखिएको छ भने-

आखिर ठूलो सुनको छाना साँझमा सुहायो

मैदानतिर पोतालामनि ल्हासा नै मुस्कायो ।

यो अंशलाई अंग्रेजीमा पनि अनुवाद गरेर त्यसैको मुनि राखिएको छ । वास्तवमा यो नेपालीको अंश पढ्दाखेरी मलाई पोतला दरवार सम्झन बाध्य बनायो ।

रवि- नेपाली महावाणिज्यदूतावास कहिले स्थापना भएको रहेछ ध्रुवजी ?

ध्रुव– रविजी, आजभन्दा करिब डेढसय वर्षअगाडि अर्थात् सन् 1856मा ल्हासामा नेपाल सरकारको तर्फबाट वकिल कार्यालयको स्थापना गरिएको थियो । त्यसले तिब्बतमा बस्ने नेपालीहरुको रेखदेख गर्ने, दुई देशबीचको सम्बन्ध विकासित पार्ने र त्यहाँ भएका नेपाली ब्यापारीहरुबाट कर उठाएर नेपाल पठाउने गरेको थियो । वकिल कार्यालय स्थापना भएको करिब एक सय वर्षपछि अर्थात् सन् 1956मा वकिल कार्याललाई महावाणिज्यदूतावासका रुपमा परिणत गरियो । त्यसपछि महावाणिज्यदूतावासले कूटनीतिक प्रवर्द्धन गर्ने, नेपाल जान चाहने विदेशीलाई प्रवेशाज्ञा जारी गर्ने, नेपालीहरुको हित संरक्षण गरि नेपालीहरुलाई राहदानी जारी गर्नेलगायतका काम गर्दैआएको छ । मैले पाएको जानकारीअनुसार त्यहाँ तीन जना कूटनीतिक र नौ जना स्थानीय नेपाली गरी एकदर्जन कर्मचारी कार्यरत छन् ।