हिमालतिरका गाउँका स्कुलमा पढाइ सुरु भइसकेको छ । तर, विद्यार्थीहरूलाई न पढाइमा चासो छ, न त उनीहरूका अभिभावकलाई नै छोराछोरीको पढाइ बिग्रेला भन्ने चिन्ता छ । बरू आफूसँग छोराछोरी पनि यार्सागुम्बा टिप्न गएनन् भने वर्षदिनको खर्च चल्दैन कि भन्ने आशंका छ । सोही कारण केही दिनको पढाइ छुटाएर भए पनि लम्जुङ, तनहुँ, कास्कीलगायतका जिल्लाका बासिन्दाहरू आफ्ना स्कुले छोराछोरीका साथ यार्सागुम्बा टिप्न हिमालतर्फलागेका छन् ।

           त्यसो त बहुमूल्य जडीबुटी हो यार्सागुम्बा नेपालकै सबैभन्दा महँगो जडीबुटी भएकाले पनि यसलाई बहुमूल्य भनिएको हो । यार्सागुम्बा संकलनका लागि मानिसहरू आफ्नो गाउँघर छाडेर कुम्लो बोकेर हिमालको फेदतिर लागेपछि अहिले गाउँ नै खाली हुन थालेका छन् । गर्मी महिनाको सुरुवातसँगै हिमालमा हिउँ पग्लिएको छ । यस्तो बेलामा यार्सागुम्बा टिप्न सजिलो हुन्छ । सोही कारण कास्की र मनाङका हिमाली फेदतर्फ यार्सागुम्बा संकलनका लागि मानिसहरूको ओइरो लागेको हो ।

           हिमालको फेदीमा यार्सागुम्बा संकलल गर्ने क्रम केही वर्षयताबाट चल्दै अएको छ । जति धेरै यार्सागुम्बा टिप्यो, उति धेरै अर्थोपार्जन हुने भएकाले पनि परिवारका काम गर्नसक्ने सबैजसो सदस्यहरू यार्सागुम्बाको खोजीमा हिमालतर्फ लागेका हुन् । विगत जस्तै यस वर्षपनि हजारौंको संख्यामा लेक तथा हिमाली क्षेत्रमा जान थालेको दृश्य दिनदिनै देख्न पाइन्छ । यस वर्ष बाहिरी जिल्लाका मानिसलाई पनि कुनै रोकतोक नभएपछि यार्सागुम्बा संकलनका लागि हिमालको फेदतिर जानेहरूको अत्यधिक भीड लागेको छ ।

          उनीहरू बास बस्नका लागि बन्दोबस्तीका सामान टार, गुन्द्री, कम्बल, राडीपाखीलगायतका लत्ताकपडाका साथै खानाका लागि पीठो, चामल अनि पकाउने भाँडा बोकेर हिमालतर्फलागेका छन् । यतिबेला लमजुङ सदरमुकाम बेसीसहरबाट मनाङतर्फ 50 जनाभन्दा बढी मानिसहरू यार्सागुम्बा संकलनका लागि मनाङतर्फजाने गरेका छन् । लमजुङको घनपोखरा, पसगाउँ, भुजुङको लेक हुँदै मानिसहरू यार्सागुम्बा संकलनका लागि हिमालका फेदतिर लागेका हुन् । त्यस्तै, कास्कीको ताङतिङ र सिक्लेसको लेक हुँदै यार्सागुम्बा संकलनका लागि हिमालको फेदतिर मानिसहरू गएको स्थानीय बासिन्दाको भनाइ छ ।

          यार्सागुम्बा संकलनका लागि धादिङ, गोरखा, तनहुँ, चितवन, लमजुङ, मनाङलगायतका जिल्लाका व्यक्तिहरु विशेषगरी हिमालतिर जाने गर्दछन् । उनीहरूले संकलन गरेका यार्सागुम्बा त्यहीँ सुकाएर ठेकेदारलाई बेच्ने गर्छन् । यार्सागुम्बा खरिदका लागि हिमालको फेदमा चीनको तिब्बतदेखि लिएर विदेशी एवं स्वदेशी ठेकेदारहरू हिमालको फेदी अर्थात् यार्सागुम्बा टिपेको ठाउँमै आउने गरेका छन् ।

          आधा जीव र आधा वनस्पतिको रूपमा रहने बहुमूल्य जडीबुटी यार्सागुम्बा यौनबर्द्धक औषधिको रूपमा प्रयोग हुन्छ । विदेशी बजारमा राम्रो माग रहेको यार्सागुम्बालाई गत वर्ष र्सवसाधारणले सुकाएर प्रतिकेजी दुईदेखि तीन लाख रुपैयाँसम्ममा ठेकेदारलाई बिक्री गरेका थिए । यार्सागुम्बा किलोको पाँचदेखि सात लाख र्रुर्पैयाँसम्ममा व्यापारीहरूले बेच्ने गर्छन् ।