पढ्नलाई उमेरले छेक्दैन। कमलामाई सत्रका 48 वर्षिय नरबहादुर हायू तिनै प्रतिनिधि पात्र हुन्। गाउँकै विद्यालयमा कखरा चिन्न उनी हालै भर्ना भएका छन्। गाउँमै सञ्चालित प्रौढ कक्षामा करिब २ महिना अध्ययन गर्ने अवसर पाएपछि हायूमा पढ्ने भावना जागेको हो। बाठो भइएला भनेर विद्यालयमा भर्ना भएको हुँ, उनले भने, छोराछोरीले नपढेको भनेर गिज्याउन थाले। त्यसैले भर्ना भएरै पढ्न थाले। गाउँमा विकास निर्माणका काम आउँदा कर्मचारीले देखाएको कागजमा सहीछाप गर्न ल्याप्चे खोज्नुपर्दा लाज लाग्न थालेपछि पढ्ने रहर जागेको उनी बताउँछन्।

           निर्णयमा लेखेका कुरासमेत पढेर सुनाउनु, भन्नुपर्छ, नरबहादुरले आफ्नो व्यथा सुनाए, लेखेको कुरा पढ्न नजानेपछि सबै कुरा सम्मै हुँदोरहेछ। नरबहादुर दैनिक बिहानबेलुकी मजदुरीका लागि जान्छन्। दिउँसो भने अध्ययनका लागि विद्यालय जाने गर्छन्। लोपोन्मुख हायू जातिबाट यो उमेरमा कखरा सिक्न शिशु कक्षामा भर्ना हुने सम्भवतः उनी पहिलो हुन्। एक महिनाअघि स्थानीय त्रिवेणी प्राविमा शिशु कक्षामा भर्ना भएका हायू मजदुरी गरेरै भए पनि एसएलसीसम्मको अध्ययन पूरा गर्ने लक्ष्य रहेको बताउँछन्। पढाइ पूरा भएपछि प्रौढ कक्षाको आफैं शिक्षक बनेर देखाउने उनको धोको छ।

           राति अबेरसम्म पढ्ने, नियमित गृहकार्य गर्ने, समयमै विद्यालय जाने, हरेक अतिरिक्त क्रियाकलापमा साथीसँगै सक्रिय भाग लिने उनको दैनिकी छ। उमेर पाको भए पनि पढाइमा नरबहादुर लगनशीलता र मिहिनेती छन्, विद्यालयका प्रधानाध्यापक हस्तबहादुर बोहराले भने, उनी विद्यार्थीमात्र नभएर शिशु कक्षाका अभिभावकै भएका छन्। विद्यालयका सबै शिक्षक उनीभन्दा उमेरले कान्छा छन्। साना नानीहरू र आफूभन्दा कान्छा शिक्षकहरूसँग पढ्न पाउँदा रमाइलो लागेको उनी बताउँछन्। विद्यालयमा उनले 4 जना मिल्ने साथीसमेत बनाएका छन्। ती साथीहरू 6 देखि 11 वर्ष उमेरका छन्।

           साथीहरूमध्ये एक शिशु कक्षामै छन् उनले भने, अन्य 3 र 4 कक्षामा पढ्छन्। तीनवटा श्रीमतीका धनी भएर पनि नरबहादुर अहिले एक्लै छन्। तीनवटैले छोडेर गए, उनले दुःख सुनाए। मजस्तो अनपढसँग बस्न नचाहेका होलान् भनेर चित्त बुझाएँ, उनले भने। अब विवाह गर्ने रहर छैन उनलाई। अहिले यो उमेरमै भए पनि छाडेर गएका श्रीमतीहरूलाई पढेर देखाउने उनलाई ईख छ।