चीनको छिंगहाई प्रान्तको दक्षिण-पश्चिमी क्षेत्र यांग सी नदी, व्हांग ह नदी र लान छांग च्याँग नदीको मुहान क्षेत्र हो। छिंगहाई-तिब्बत टारभूमिमा पर्ने सो क्षेत्रमा थुप्रै खोलानाला छन भने चीनमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण जल-स्रोतको संचय क्षेत्र पनि हो यो। विगत केही वर्षदेखि यता प्राकृतिक वातावरण तथा मानव गतिविधिका कारण यी तीनवटा नदीको मुहान क्षेत्रको पर्यावरणमा केही क्षति पुगेको छ। सो क्षेत्रको प्राकृतिक घाँसे मैदानको संरक्षण गर्ने उद्देश्यले पुस्तौं-पुस्तादेखि त्यहाँ बसोबास गर्दैआएका पाँच लाखभन्दा बढी तिब्बती पशुपालकमध्ये तीस हजार मानिस शहरमा सरेका छन। पहिले घुमन्ते जीवन बिताएका ती तिब्बती पशुपालकको वर्तमान जीवन कस्तो छ त। अब हामी त्यहाँ सरेका तिब्बती पशुपालकको नयाँ जीवनबारे जानकारी लिन त्यहाँको एउटा गाउँमा जाऔं है।

             तिब्बती पशुपालक नीमा अठतीस वर्षका हुनुहुन्छ। तीन वर्षअघि उहाँले आफ्नो घरमा पालिएका चालिसभन्दा बढी गाई-गोरु बेचेर चार हजार पाँच सय मिटरको उचाईमा पर्ने ती तीनवटा नदीको मुहान क्षेत्रबाट छिंगहाई प्रान्तको कर्मु शहरको दक्षिणी बजारमा पर्ने नयाँ पर्यावरणीय गाउँमा सर्नुभएको छ। पहिलेको घुमन्ते जीवनसँग तुलना गर्दा आफ्नो वर्तमान जीवन अझ सुखमय तथा आनन्ददायी भएको कुरा बताउँदै श्री नीमाले भन्नुभयोः

            "पहाडबाट शहरमा सरेपछि हामीले आफ्नो गाउँभित्रै रोगको उपचार गर्नपाएका छौं। पानी र विजुलीको सुविधामा पनि पहिलेभन्दा निकै सुधार भएको देखिन्छ। हाम्रो जीवनको अवस्था परिवर्तित भइरहेको परिप्रेक्षमा हाम्रो जीवन पनि पहिलेको तुलनामा धेरै आनन्ददायी हुँदैआएको छ।"

            पशुपालक नीमा र उहाँका बुबा, श्रीमती तथा तीनवटा छोरा-छोरी हाल बसिरहेको घर सत्तरी वर्गमिटरभन्दा ठूलो छ। कोठामा टेलिभिजन लगायतका इलेक्ट्रोनिक वस्तु राखिएका छन। श्री नीमाका अनुसार, उहाँको जस्तै स्थानीय पशुपालकहरुको आवास स्थानीय सरकारले निःशुल्क उपलव्ध गराएको हो। सन 2004 मा उहाँ र अन्य एक सयभन्दा बढी परिवार-पशुपालकले सरकारको आव्हानमा पुस्तौं-पुस्तादखि बसोबास गर्दैआएको घाँसे मैदान छोडेर हालको नयाँ गाउँमा सरेका हुन।

             सो नयाँ पर्यावरणीय गाउँ कर्मु शहरदेखि लगभग तीस किलोमिटर टाढा छ। तिब्बती शैलीका घरहरु सडकका दुबैतिर लहरै उभिएका छन। कालोपत्रे फराकिलो बाटोको छेऊमा र मैदानमा तिब्बती पोशाक लगाएका केटा-केटीहरु खुशीयालीपूर्वक खेलिरहेका छन। एउटै वाक्यमा भन्ने हो भने, सो गाउँमा प्रवेश गरेपछि शान्तिपूर्ण र मेलमिलापपूर्ण वातावरणको अनुभव हुन्छ। सो गाउँबारे जानकारी दिंदै त्यहाँका जिम्मेवार व्यक्ति श्रीमती चांग स्याउ वनले भन्नुभयोः

            "यहाँका बासिन्दाहरु सरकारको आव्हानमा खुशीसाथ यहाँ सरेका पशुपालक हुन। पहिले तिनीहरु पशुपालन गर्दथे। तर अब तिनीहरुसँग पशु छैनन वा निकै कम छन। हाम्रो स्थानीय सरकारले आफ्नो जातीय विशेषतायुक्त पर्यटनको विकास आदि उपायमार्फत आम्दानी बढाउन ती पशुपालकलाई निर्देशन गर्नेगरेको छ।"

(क्रमशः)