आज चीनको तिब्बत स्वायत्त प्रदेशका जनताले आफ्नो मुलुक र प्रदेशका मालिकका रुपमा शासनको सञ्चालन गर्ने अधिकारको प्रयोग गर्न पाउँछन। तिनीहरुमध्ये अधिकांश परिवारको आ-आफ्नो स्थायी आवास छ। सबै स्थानीय किसान तथा पशुपालक निःशुल्क चिकित्सा सेवामा आधारित सहकारी चिकित्सा प्रणालीमा सहभागि भएका छन। नौ वर्षे निःशुल्क शिक्षा लिने जनसंख्या तिब्बत स्वायत्त प्रदेशको कूल जनसंख्याको नब्बे प्रतिशतभन्दा बढी पुगेको छ। तर पचास वर्षभन्दा पहिले त्यहाँ धर्मसित जोडिएको सामन्तवादी भूदास शासन व्यवस्थामा पञ्चानब्बे प्रतिशतभन्दा बढी तिब्बती भूदासको दुखी जीवन बिताउँथे। आज हामी इतिहासको गाडीमा चढेर पुरानो तिब्बतमा तिब्बतीहरुको दुखी जीवनबारे केही जानकारी लिनजाऔं ल।

            तिब्बतको इतिहास संग्रहालयमा पूरानो तिब्बतका एकजना तानाशाहले अर्का एकजना तानाशाहलाई दिएको पत्र प्रदर्शित छ। यसमा लेखिएको छः अस्ति तपाईंसँग तास खेलेर म विफल भएँ। त्यसैले आज म तपाईंलाई तीनजना भूदास, सातवटा घोडा, बीस युआन पैसा पुर्‍याउँदै छु।

              पुरानो तिब्बतको ब्यापारमा भूदासलाई मुद्राको रुपमा प्रयोग गरिन्थ्यो। यस सम्बन्धमा आफ्नो अनुभवबारे जानकारी दि‌दै चीनको तिब्बती शास्त्र अध्ययन केन्द्रका उप-महानिर्देशक गेलेकले भन्नुभयोः

             "मेरी आमाकी आमा पहिले अर्को एउटा रजौटाका भूदास हुनुभएको थियो। पछि उहाँलाई नयाँ रजौटाको घरमा पुर्‍याइँदा हामीलाई पनि उपहारकारुपमा सँगसँगै पुर्‍याइएका थियो। पुरानो तिब्बतमा हामी जस्तै तिब्बती भूदासहरु धेरै थिए। गोरुको गोठमा जन्मेको हुँ म। विहान मलाई जन्माउनुभएपछि मेरि आमाले दिउँसो काम गर्न जानुपर्‍थ्यो। बच्चा जन्माउनु आदि कारणले आराम गर्नपाइँदैनथ्यो। भूदासले रजौटाको इच्छानुसार काम गर्नुपर्‍थ्यो।"

              श्री गेलेकको पुस्ता पुरानो तिब्बतमा धर्मसँग जोडिएको शासन व्यवस्थाको सबैभन्दा तल्लो जगत अर्थात भूदास जगतको थियो। तिनीहरुसँग उत्पादन सामग्री र मानव अधिकार हुँदैनथ्यो। रजौटा तिनीहरुलाई "बोल्नसक्ने पशु" मान्दथ्यो। प्रशस्त दास-दासीले गोरुको गोठमा बस्नुपर्थ्यो, र हरेक दिन थुप्रै काम गर्नुपर्थ्यो।

              ल्हासामा बसोबास गर्नुहुने छचोमा हाल सत्तरी वर्षका हुनुहुन्छ। पुरानो तिब्बतमा उहाँ पनि एउटी दासी हुनुहुन्थ्यो। आफ्नो पहिलेको जीवनबारे चर्चा गर्दै उहाँले भन्नुभयोः

             "रजौटाले हामीलाई पूर्वतिर जाने आदेश दिएमा हामीले पूर्वतिरै जानुपर्थ्यो भने पश्चिमतिर जाने आदेश दिएमा पश्चिमतिरै जानुपर्थ्यौं। तिनीहरुले जहाँ भन्यो हामीले त्यहाँ जानैपर्थ्यो। हामीसँग आफ्नो विचार व्यक्त गर्ने अधिकार हुँदैनथ्यो। हामी रजौटाका लागि काम गर्थ्यौं। तिनीहरुको खेतमा उब्जनी धेरै राम्रो थियो। त्यसैले तिनीहरु धनी हुन्थे। तर हाम्रो जीवन निकै दुःखी हुन्थ्यो।"

(क्रमशः)