सन् 1959 साल तिब्बतका लाखौं लाख भूदासहरुका लागि कहिल्यै पनि विर्सन नसकिने एक साल थियो। त्यस साल शोषण र दमनबाट पिल्सिएर बस्नुपरेका भूदासहरु कायापलट भएर तिब्बतको मालिक बनेका छन्। आज आएर पचास वर्ष वितेर गयो। ती पूर्व भूदासहरुको जीवन के कस्तो छ त? हाल हाम्रा पत्रकारले एकजना पूर्व भूदास लोसाङ चोदारसित अन्तर्वार्ता लिएका थिए। 

            लोसाङ चोदारको घर रहेको ख सोंग गाउँ तिब्बतको लोखा दिखु क्षेत्रको नाई तोंग जिल्लामा पर्ने एउटा सुन्दर पहाडी गाउँ हो। तिब्बतमा प्रजातान्त्रिक सुधार हुनुअघि त्यो गाउँ तिब्बतका ठूल्ठूलो भूदास मालिक सुरखांग वांगचेन गेलेगको नियन्त्रणमा रहेको थियो। सन् 1946 मा तेह्र वर्षको कलिलो उमेरका लोसाङ चोदारले भूदास मालिकको भारी मालपोत र कुल्लीबाट बचाउनका लागि उनी बाध्य भएर भिक्षु बन्न पुगे।

          "तिनताका जीवन एकदमै दुःखपूर्ण थियो। हामीले प्रत्येक दिन एक छाक मात्र खान पाउँथ्यौं। नौनी चियाको कुरै नगरुँ, चामलको पीठोले बनाइएको च् पा भन्ने एक किसिमको फुस्रो खाना डल्लोसमेत एकदमै कम पाइन्थ्यो। मेरो घरले लिएको ऋण तिर्न नसकेर सधैं नै भूदास मालिकको कोर्रा खानुपर्थ्यो। मेरा बुबा आमा कुनै सीप नलागी बाहिर भागेर जानुभयो। म चाहिं बाध्य भएर गुम्बामा भिक्षु बन्नुपरेको थियो"।

            सन् 1959 मा आफ्नो गाउँमा प्रजातान्त्रिक सुधार आएको कुरा थाहा पाएपछि छब्बीस वर्षीय लोसाङ चोदार घर फर्कनुभयो। उहाँले तिनताकाको अवस्थाको सिंहावलोकन गर्दै भन्नुभयो-

          "त्यस दिन सरकारी कर्मचारीले भूदासको चिनोमा रहेको लालपूर्जा र मानव विक्री पूर्जा निजको हातमा दिएपछि ख सोंग गाउँका धेरै मानिसहरुले ती पूर्जा जलाइदिए। सबैले ती पूर्जाहरु एकै ठाउँमा राखेर जलाएका थिए। हामीले मनमनै विचार गर्‍यौं कि अब हामी भूदास मालिकको अत्याचारबाट उम्क्यौं, अब कुनै पनि ऋण तिर्न नपर्ने भयो। साँच्चै नै खुशीले भुइँमा खुट्टा थिएनन्"।

           मानव बिक्री पूर्जा र लाल पूर्जा चाहिं पुरानो तिब्बतमा सामन्ती भूदास प्रथाको एक स्पष्ट द्योतक हो। तिनताक भूदासले तिब्बतको कुल जन संख्याको नब्बे प्रतिशत ठाउँ लिएका थिए। तर उनीहरुसंग कुनै चीज पनि थिएन। भूदास मालिकले तिब्बतको कुल जन संख्याको पाँच प्रतिशत मात्र ठाउँ लिएका थिए तर उनीहरुले तिब्बतका प्रायजसो सम्पूर्ण जग्गा जमीन, बन जंगल र अधिकाँश गाईवस्तु, कृषि औजार र घरबारलाई आफ्नो हातमा लिएका थिए। खेतीपाती गर्न जग्गा जमीन नभएका भूदासहरुले बाध्य भएर भूदास मासिकसित भाडामा जग्गा लिएर खेती गर्नुपरेका थिए। उनीहरुले प्रशस्त मालपोत तिर्नुपर्थे र भारी कुल्लीको काम गर्नुपर्थे। भूदास मालिकले उच्च व्याजको ऋण दिएर भूदासहरुलाई कहिल्यै पनि तिर्न सिध्याउन नसकिने ऋण तिराएका थिए।

क्रमशः