रवि- श्रोताहरु हामीले गत हप्ताको कार्यक्रमसम्म छिङ्गहाई-तिब्बत रेलमार्गबाट यात्रा गर्दा ध्रुवजीले लेख्नुभएका डायरीलाई राखेका थियौं । अब भने उहाँले तिब्बतमा पुगेपछि लेख्नुभएका डायरीका अंशहरुलाई राख्ने प्रयास गर्नेछौं । ध्रुवजी, पहिलोपटक तिब्बत पुग्नेबित्तिकै तपाईंले के देख्नुभयो ?

ध्रुव- रविजी, रेलसेवा सुरु हुनुभन्दा ठिक एक वर्षअगाडि नेपाली पत्रकारहरुको टोलीमा सम्मिलित भइ म दश दिनको तिब्बतभ्रमणमा गएको थिएँ । त्यसबेला हामी काठमाडौंबाट सोझै‌ ल्हासास्थित कोङ्गकर विमानस्थलमा अवतरण गरेका थियौं । मैले विमास्थलबाट बाहिर निस्किनेबित्तिकै निकै ठूलो होर्डिङ्गबोर्ड देखेँ । विमानस्थलबाट झण्डै एकसय किलोमीटरको दुरी मोटरमा तय गर्नुपर्थ्यो ल्हासासम्म सहर पुग्नलाई । मलाई विमानस्थलमा मात्रै होइन बाटोको किनारमा ठूल्ठूला थुप्रै विज्ञापनका बोर्डहरुले यात्रुहरुलाई स्वागत गरिरहेको जस्तो लाग्यो । धेरै ब्यापारिक कम्पनी र उत्पादनका बोर्डहरु भएता पनि केहीमा चिनियाँ नेताहरुले बढी समृद्ध चिनियाँ प्रदेश, सहर र कम्पनीहरुलाई आफ्नो पूँजी, औजार र सीपहरु तिब्बतमा लैजान अनुरोध गरिरहेका कुरा उल्लेख गरेको देखिन्थ्यो । चीनका अनेकौ प्रान्त, सहर र विभिन्न राष्ट्रिय तथा बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरुले सरकारको उक्त अनुरोधलाई स्वीकारिरहेका पनि छन् । त्यसैको फलस्वरुप नै केन्द्रीय सरकारको विशेष अनुदान सहयोगमा तिब्बतले छोटो समयको अवधिमा आर्थिक समाजिकलगायत हरेक क्षेत्रको विकासको ठूलो फड्को मारिरहेको स्पष्ट देखिन्थ्यो ।

रविजी, मलाई विमानस्थलबाट बाहिर निस्कने बेलासम्म के लागेको थियो भने तिब्बत निकै विकट र अविकसित प्रदेश हो र विमानस्थल नजिकैको बाटो भएकोले होला त्यस्तो चिल्लो, फराकिलो र पक्की सडक भएको । तर ल्हासा पुग्दासम्म पनि उत्तिकै फराकिलो र चिल्ला बाटा थिए । बाटोको दुबै किनारमा झम्म परेका रुखहरु लस्करै लगाइएका थिए । पहाडतिर हेर्दा नाङ्गो डाँडो, डाँडाको माटो हिउँ र घामको प्रभावले फुस्रो देखिने ठाउँमा पनि सडक किनारमा हरिया रुखहरु देख्ता अचम्म मानेँ । बाटोको छेउका गाउँमा पुरानो घरका माटो र ईंटका गाराहरु भत्काइदै थिए । तर भत्काइएकाभन्दा बढीको संख्यामा नयाँ घरहरुको निर्माण भइरहेको देखिन्थ्यो । किसानहरु जौका बाली लगाउँदै थिए भने पहेंलपुर तोरीका फूलहरु त्यही बारीको क्षितिजसम्म फैलिएका देखिन्थे । सडक वरिपरिको हरियाली, तोरी र जौले ढाकेको बारी देखेर त्यो भागलाई कसैले पनि पठारभूमि भन्न सक्तैन ।

रविजी, तपाईंले विमानस्थलमा पुग्नेबित्तिकै के देख्नुभयो भने मलाई सोध्नुभएकोले यी कुराहरु राखेँ । तर मलाई ल्हासा जाने विमान काठमाडौंबाट भरिभराउ भएको देखेर पनि आश्चर्य लागेको थियो ।

रवि- तपाईं धेरै पटक विमानबाट ल्हासा जानुभएको छ । काठमाडौंबाट तिब्बतको ल्हासा जाने विमान यात्रुहरुले सधैं भरिभराउ हुने गरेको हो ?

ध्रुव- रविजी, हवाइमार्ग हुँदै म काठमाडौंबाट चारपटक ल्हासा गइसकेको छु भने ल्हासाको कुङ्गकुर विमानस्थलबाट दुईपटक काठमाडौंतर्फको यात्रा गरिसकेको छु । ती छ पटक ल्हासास्थित कुङ्कुर अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल हुँदै यात्रा गर्दा एअर चाइनको कुनै पनि सीट खाली थिएन । सबै विमान यात्रुले खचाखच भरिएका थिए । अलि अगाडि नै टिकट बुक नगर्ने हो भने ल्हासा जाने र आउने विमानको टिकट नपाउन पनि सकिन्छ । अझ काठमाडौं र ल्हासाबीचको हवाई भाडा संसारकै सबैभन्दा महँगो पनि मानिन्छ । यति हुँदाहुँदै चिनियाँ हवाई अड्डा अझ विशेष गरेर तिब्बतको कुङ्कुर विमानस्थल यात्रीहरुले खचाखच भरिएको हुन्छ । ती यात्रीहरुमध्ये अधिकांश चिनियाँ नागरिक नै थिए । तिब्बतको हवाई अड्डाको प्रवेशद्वारमा समेत मान्छेहरुको उत्तिकै भीड देखिन्छ । यसरी विमानस्थलको प्रवेशद्वारमा देखिने ट्राफिक जाम मेरो विचारमा तिब्बतको फक्रँदो अर्थतन्त्रको सूचक हो भन्ने मलाई लाग्छ ।

रवि- आजको कार्यक्रममा ध्रुवजीले हवाईमार्गबाट पहिलो पटक तिब्बत पुग्दा लेख्नुभएको डायरीका अंशहरुलाई राखिरहेका छौं । ध्रुवजी, पहिलोपटक ल्हासा सहरभित्र प्रवेश गरेपछि तपाईंले के देख्नुभयो ?

ध्रुव – म त्यहाँ सुरुमा पुग्नुभन्दाअगाडि त्यहाँ त्यति ठूला घर तथा भवनहरु बनेका छन् जस्तो लागेको थिएन । तर त्यहाँ कंक्रिटका नौतले उच्च भवनका झुण्डहरु खडा भएका छन्, जसले ल्हासाको भूपरिदृश्यलाई नै पूर्णरुपमा बदलिदिएका छन् । मैले सुनेँअनुसार त्यहाँ पहिला गोरु र गाडीका लिकहरु थिए । तर अहिले फराकिला सडकहरु बनेका छन् । सडक जति चाक्लो र बलियो देखिन्छ तिनमाथि चीनमा निर्मित जापान, यूरोप र अमेरिकाका नयाँनयाँ चारपाङ्गे गाडीहरु हुइँकिरहेका देखिन्छन् ।

रवि- तपाईं पाँच वर्षको अन्तरालमा तीन पटक ल्हासा पुग्नुभएको छ । ल्हासाका जनताको भेषभूषामा केही फरक पाउनुभयो कि?

ध्रुव- मैले पाँच वर्षको अन्तरालमा तिब्बतमा मानिसहरुले लगाउने गरेको भेषभूषामा पनि निकै परिवर्तन भएको देखेँ । जस्तो कि म चार वर्षअगाडि तिब्बत जाँदा भेंडाको छाला वा लामो उनी लुगा अर्थात् त्यसलाई सरल भाषामा भन्ने हो भने बख्खु लगाउनेको संख्या अलि बढी देखिन्थ्यो । तर सन् 2007 र सन् 2009मा जाँदा बख्खु लगाउने मानिसको संख्या क्रमशः कम हुँदैगएको सजिलै अनुमान गर्न सकिन्थ्यो । बख्खुको ठाउँ अहिले ह्याट, ज्याकेट र पाइन्टले लिइसकेको छ । उनीको भेषभूषामा आएको परिवर्तनले तिब्बतेली जनताको जीवनस्तर पहिलेको तुलनामा छोटो अवधिमा नै कसरी माथि उठिरहेको छ भन्ने कुरा छर्लङ्ग हुन्छ ।

रवि- ध्रुवजी तपाईंको कुरा सुनिरहन मन लागेको थियो । तर समयको कारणले आज भने तपाईंले आफ्नो कुरालाई थाति राख्नुपर्ने भएको छ ।