चीन एउटा बहुजातीय मुलुक हो र छपन्न जातिका मानिसहरू मेलमिलापयुक्त रुपमा बसोबास गर्दछन्। विभिन्न जातिले यथेष्ठ जातीय कला सिर्जना गर्दछन्। जनगणतन्त्र चीन स्थापना भएदेखि यता, चीन सरकारले जातीय संस्कृतिको संरक्षणमा महत्व दिँदै दक्ष कलाकारलाई हुर्काएको साथै श्रृंखलाबद्ध संस्कृति संरक्षण परियोजनाको कार्यन्वयन गर्दै आएको छ। पहिले संकटको सामना गर्ने केही परम्परागत जातीय कलाको निरन्तरता तथा फैलावट गरिएको छ। आजको नयाँ चीन स्थापनाको साठीऔँ वार्षिकोत्सव सम्बन्धि विशेष कार्यक्रममा तपाईँहरू मसँगै चीनमा रहेका जातीय संस्कृतिको वर्तमान अवस्थाबारे केही जानकारी लिन जाऊँ ल।

       सत्चालीस वर्षीय ह्वी जातीय गायक मा हान तुङ चीनको उत्तर-पश्चिमी भागमा पर्ने नीङ स्या ह्वी जातीय प्रिफेक्चरमा बस्दछन्। उनी त्यहाँ निकै प्रसिद्ध गायक हुन् र उनलाई त्यहाँ 'राजकुमार गायक' मानिन्छ। शान ह्वासँगको तीस वर्षको सम्बन्धबारे सिंहावलोकन गर्दै उनले भनेः

       "सन्1972 देखि मैले यस्ता गायन सिक्न थालेको हो। त्यतिबेला, मैले हाम्रो गाउँबस्तीमा रहेका वृद्ध कलाकारसँग सिकेको थिएँ। उनीहरूले खेतमा भेडा चराएको र गीत गाएको देखेर मलाई निकै चासो लाग्दथ्यो। त्यही भएर उनीहरूसँगसँगै गीत गाउन थालेँ। ती वृद्ध कलाकारहरूसँगसँगै हिँड्दा ह्वा भन्ने लोक गीतको भविष्य राम्रो भएको महसुस गरेँ। त्यति बेलादेखि नै मैले विशेष गरी यस्तो खालका गीतको अध्ययन गरी विस्तार विस्तार गरी यस्ता गीतलाई मञ्चमा पुर्‍याएँ र यस्तो काम आजसम्म गर्दैछु।"

        उनले उल्लेख गरेको ह्वा अर्थात् शान ह्वा चीनको उत्तर-पश्चिमी भागमा चल्ने एउटा लोकगीत हो। ह्वी जातिको शान ह्वा लोक गीतको इतिहास हजारौँ वर्षको छ र उत्तर-पश्चिमी भागमा पर्ने पठारभूमिमा बसोबास गर्ने मानिसहरूले यस्ता गीतहरूमार्फत आफ्नो भावना पोख्ने गर्दछन्। यस्तो गीत उच्च स्वरको र बोल निकै प्रत्यक्ष रुपमा व्यक्त गरिन्छ। हजारौँ वर्षयता, त्यहाँका लोक कलाकारहरूले श्रम गर्दाखेरी मात्र भावनाबमोजिम् दुई/तीन वाक्य गाउने गर्थे र शा ह्वा भन्ने कलाको प्रणालीबद्ध निचोड तथा संकलन गरिएको थिएन। यसै कारणले यस खालको लोककलाको इतिहासमा संकट देखापरेको जानकारी नीङ स्या भौतिक सांस्कृतिक सम्पदा केन्द्रका प्रमुख चिन चुङ ह्वीले दिए।

        सरकारको समर्थनमा गायक मा हान तुङले ध्यान दिएर शान ह्वा गीत सिकेर यसको फैलावट गर्दै आएका छन्। बितेका केही दशकमा उनले गीतहरूको बोलको प्रणालीबद्ध स‌ङ्कलन गर्दागर्दै शानह्वा कलाको प्रतिनिधि व्यक्ति बने। यसबारे सिंहावलोकन गर्दै उनले भनेः

         "अरुले गाएका राम्रा गीतको बोल सारेर हामी संकलन गर्ने गर्दछौँ। लोक कलाको सिकाइ सकिँदै सकिँदैन। मेरो आफ्नो नमुना दिऊँ किः छिङ्गहाइ, कानसु, सिनच्याङमा प्रचलित ह्वा भन्ने गीतहरू तथा वल्लो शानसीमा प्रचलित सि थे यौ भन्ने खालका गीतहरू मलाई सबै आउँछ। कतिवटा गीत गाउन सक्छु भन्ने कुरा मलाई याद छैन।"

         निङ स्या स्थानीय सरकारले शानह्वा कलाको निरन्तरतामा महत्व दिँदै आएको छ। गत शताब्दीको असी दशकको सुरुआतमा नीङ स्याले शान ह्वा गीत प्रतियोगिताको आयोजना गर्‍यो। प्रतिस्पर्धा तथा पुरस्कारले मानिसहरूको ध्यान आकर्षित गराएको साथै युवा-युवतीको रुचिलाई उठाएको छ। बितेका केही वर्षमा नीङ स्याले "विद्यालयमा शान ह्वा गीतको प्रवेश" भन्ने कार्यक्रम सुरु गरी विद्यार्थीहरूलाई सिकाउँदै आएको छ। शान ह्वा गीतहरूलाई गरेको धेरै पटकको सुधारबारे जानकारी दिँदै नीङ स्या भौतिक सांस्कृतिक सम्पदा केन्द्रका प्रमुख चिन चुङ वीले भनेः

        "बितेका केही वर्षमा हामीले धेरैपटक कोसिस गरी शान ह्वा गीतहरूलाई आधुनिक लुगा लगाउने प्रयास गर्दै आएका छौँ। संगीत प्रदर्शनमा हामीले सुधार गरिएका गीतहरूलाई दर्शकहरूसमक्ष देखाउँदै शान ह्लवा गीतहरू पो मिठा रहेछन् भन्ने कुरा देखायौँ। यसका अतिरिक्त, हामीले रक एण्ड रोल शैलीमा शान ह्वा गीत देखायौँ। गीतको लय तथा बोल परिवर्तन नगरी आधुनिक शैलीमा मात्र प्रदर्शन गरिनु भन्ने हाम्रो सिद्धान्त हो। आजकाल हामीले नीङ स्या शान ह्वा गीतहरूमध्येका श्रेष्ठ गीतहरू छानेर बीसवटा गीतलाई समावेश गरिएको एउटा किताब तथा तीनटा सि.डी. बनाएका छौँ। ती प्रयासमार्फत अझ बढी मानिसले यस्ता खालको कला सुनेर बुझेर मन पराउने भन्ने हाम्रो आशा छ।"

क्रमशः