यो चिनियां अन्तराष्ट्रयि रेडियोको नेपाली सेवा हो । प्रिय श्रोताहरु आजको नियमित कार्यक्रम चीनका अल्प संख्यक जातिमा म लिउ होंग स्यांगको नमस्कार । आजको कार्यक्रममा म तपाईंहरुलाई अ रुन् छुंग जातिको बसन्त चाडबारे केही जानकारी गराउनेछु। श्रोता मित्रहरु चीनको सबैभन्दा महत्वपूर्ण परम्परागत चाड-पर्व- बसन्त चाड हालै सम्पन्न भएको छ । आज हामीहरुले तपाईलाई भित्री मंगोलियाली जातिय स्वायत्त प्रदेशको चा लान् थुन् शहरको नान् मु नामक अ रुन् छुंग जातिय शिकारी गाउँघर पुगेर त्यहां बसोबास गर्ने अ रुन् छुंग जातिका रैथानेहरुले कसरी बसन्त चाड मनाए त भन्ने विषयबारे जानकारी यराउँदै छौं । अ रुन् छुंग जाति मुख्यतः भित्री मंगोलियाली जातिय स्वायत्त प्रदेशको हु रुन् वै अर र हे लुंग च्यांग प्रान्तका केही भेगमा विभाजित भएको छ । त्यसको जनसंख्या दश हजारभन्दा अलि बढी छ। अ रुन् छुंगको मतलब भनेको शीत प्रदेशमा पाइने ठूलो खालको मृग चराउने मानिस र पर्वतक्षेत्रको मानिस हो । अ रुन् छुन् जातिको आफ्नो भाषा र मानिसहरुको जिभ्रोमा झुण्डिएको अ रुन् छुंग जातिको नयां जीवनको गुणगान गर्ने अ रुन् छुंग लोकल गीत रहेको छ। गीतको बोल यस्तो छः अग्लो अग्लो सिन् आ पर्वतमालामा बृहत बनजंगल रहेको छ । बन जंगलमा बहादूर अ रुन् छुंग जाति बसोबास गर्दछ । भित्री मंगोलियाली जातिय स्वायत्त प्रदेशको चा लान् थुन् शहरको नान् मु नामक अ रुन् छुंग जातिय शिकारी गाउँघरमा स्थानीय अ रुन् छुंग जातिय शिकारीका नेता—बूढा अ फंग च्युन् हुनुहुन्छ । उहाँ पहिलेका पक्का निशानाबाज हुनुहुन्थ्यो । हाल उहांको परिवारमा बज्यै-बाजे नाती नातीनी गरी तीन पुस्ताका चौधजना बसोबास गरेर जीवन बिताएका छन् । नाचगानतर्फ अ रुन् छुन् जाति निकै सिपालु रहेको छ । बूढा अ फंग च्युन्ले दर्जनौं वर्षअघि पहाडी बनजंगलमा बसोबास गरेका अ रुंग छुन् जातिका मानिसहरु नयां वर्ष मनाएको अवस्थाको सिंहावलोकन गर्दै भन्नुभयोः पहिले पहिले बसन्त चाड मनाउँदा एकै जातिका मानिसहरुले एकै ठाउँमा भेला भएर केही रक्सी खोजेर मासु पकाई धुनी बालेर घुम्दै नाचगान गर्ने गर्दथे । त्यस बेलाको नाचगान सबै नै आफैले रचिएका हुन् । मानिसहरु पहाडी क्षेत्रमा च्याउ टिप्ने र व्हांग व्हा नामक जंगली साग टिप्ने गर्दा जुन कुरा सोच्छन् त्यही कुराबारे गाउने गर्दछन् । गानाको बोल यस्तो छः पहाडी क्षेत्रमा जंगली सागपात टिप्ने गर्थे र खोलानालामा धेरै माछा थिए ।
सन् दुइ हजार सालपछि पर्यावरणीय वातावरणको संरक्षण गर्नका लागि स्थानीय सरकारले शिकारलाई निषेध गर्ने नीति अपनाएको थियो ।तत्स्थानमा शिकारको भरमा जीवन बिताउने अ रुंग छुन् जातिका मानिसहरुलाई दैनिक जीवनका लागि केही क्षतिपूर्ति दियो। यसका साथसाथै स्थानीय सरकारले अ रुंग छुन् जातिका शिकारीहरुलाई कृषिमा संलग्न गराएर तिनीहरुलाई नयां उत्पादन तरीकाका लागि मेल खाने उपाय साकाइएको थियो । बूढा अ फंग च्युन्का अनुसार त्यसपछि अ रुंग छुन् जातिका मानिसहरुको जीवनमा ठूलो परिवर्तन भएको छ । उहांले भन्नुभयोः सुरु सुरुमा हामीहरु खेतीपाती गर्न जान्दैनथ्यौं । पाका किसानहरुसित हामीहरु सिक्थ्यौं । तर हामीहरु खेतीपाती गर्न भने मन पराउँदैनथियौं । आफ्नो खेतजग्गालाई अरुलाई भाडामा दिन्थ्यौं। तर पछि गएर केही शिकारिहरु खेतीपाती गर्दा गर्दा सम्पन्न भए । शिकारीहरुले भाडामा दिएका आफ्नो खेतजग्गालाई फिर्ता लिए । तिनीहरु स्वयं आफैले खेतीपाती गर्न थाले । खेतीपाती गरेपछि तिनीहरुको जीवन पहिलेकोभन्दा निकै राम्रो भयो । पहिले पहिले शिकार खेलेको भरमा खालि पेट मात्र पाल्न सकिन्थ्यो तर दैनिक जीवन विताउन निकै गाह्रो थियो। तर अहिले खेतीपाती गरेपछि यहांका शिकारीहरुले सबैले नै मोटर साइकल र टेम्पो किनेका छन् । हाल बूढा अ फंग च्युनको परिवार जस्तै बन्दूक छोडेका अ रुंग छुन् शिकारीहरुले राम्रो जीवन बिताउन थालेका छन् । खालि बसन्त चाडको बेला टेबुलमा मिठो मिठो खानाले भरिपूर्ण रहेको मात्र होइन दैनिक जीवनमा पनि खान पिउन र लाउनका लागि केही चिन्ता गर्नुपर्दैन। त्यहांका सबै परिवारले नयां नयां घर बनाएका छन् । यस्तो जीवन होला भन्ने कुरा पहिले कहिलेपनि कल्पना गर्न सकेका थिएनौं ।बूढा अ फंग च्युनका छोरा अ यु मिंगका अनुसार बालक कालको बसन्त चाड हालको बसन्त चाडको दांजोमा निकै फरक छ । पहिलेको वातावरण निकै नराम्रो थियो । बस्ने घर अन्ध्यारो र होंचो छाप्रो जस्तो थियो ।
चाड पर्व पनि निकै कम मनाउने गरिन्थ्यो । अभिभावकहरुले बालकबालिकाहरुलाई एकै साथ रखेर एक दुइवटा मासुका टुक्रा वितरण गर्ने गर्थे , पटका पनि निकै कम दिने गर्थे । पहिले खानाको बनौट निकै कम थियो । खानामा खाली मासु हुने गर्दथ्यो । तर हाल आएर हरियो सागपात र समुद्री खाना सधैं नै हाम्रो खानेटेबुलमा देखा पर्दछ। चिनियाँहरुको मनमा प्रत्येक वर्षको बसन्त चाडअघिको रातिको भात सबैभन्दा महत्वपूर्ण छाक मानिने गरिन्थ्यो । बसन्त चाडअघिको राति अ रुंग छुन् जातिको समृद्ध भातबाट तिनीहरुको जीवन सम्पन्न भएको कुरा प्रतिबिम्बित हुन्थ्यो । अ रुंग छुन् जातिको त्यो भात निकै समृद्ध र महत्वपूर्ण हुन्छ । सो छाकको भातमा हेरक खालको तरकारीको आफ्नै अर्थ रहेको छ । हु रुन् वै अर घांसचउरमा जीवन बिताउने र अ रुंग छुन् जातिले बसन्ता चाड मनाउँदा घोडाको दूधबाट बनेको विशेष रक्सी खानेगर्दछन्। यसैले हरेक वर्षको बसन्त चाडअघिको एक राति अ रुंग छुन् जातिका सबै परिवारले आ-आफ्नो घरमा भेला भएर मिठो र स्वादिलो खाना खांदै घोडाको दूधबाट बनेको रक्सी पिउँदै गफ गर्ने र गाना गाउने गर्दछन् । त्यो वातावरण कतिको रमणीय र खुशीयाली रहेको छ । यो चिनियां अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको नेपाली सेवा हो । प्रिय श्रोताहरु , यत्तिन्जेल तपाईहरु सुन्दैहुनुहुन्थ्यो : अ रुन् छुंग जातिको बसन्त चाडबारे केही जानकारी । यो जानकारीसंगै आजको नियमित कायंक्रम यहिं पूरा हुन्छ । कार्यक्रमबाट म लिउ होंग स्यांगलाई पनि विदा दिनुहोस् । नमस्कार ।
