म चीनको पैचिङमा पाइने चिनियाँ खानाको सभ्यताको बारेमा मैले देखेका र भोगेका अनि अनुभव गरेका कुराहरूका बारेमा केही बताउन जाँदैछु। चिनियाँ खानाको सभ्यता कहाँबाट सुरु भयो भन्ने कुरा छोटो रुपमा भन्न निकै कठिन छ।चीन अत्यन्त ठूलो क्षेत्रफल भएको मूलुक हो।यहाँको जनसंख्या एक अर्ब तीस करोडभन्दा बढी नै रहेको छ। यत्रो विशाल देशको मुख्य भूमिमा मात्र छपन्न प्रकारका जनजातिहरू बसोबास गर्दछन्। ती हरेकको खानाखाने सभ्यता पनि फरकफरक रहेको छ। ती छपन्न अल्पसंख्यक जातिबाहेक यहाँ रहेको मूल जातिले पनि परम्परादेखि नै सयौँ प्रकारका खानामा रम्दै आएको देखिन्छ। यसरी विभिन्न क्षेत्रमा विभिन्न र छुट्टाछुट्टै प्रकारका खानाहरू तयार गरिन्छन् र खानाको सभ्यतालाई कायम राख्ने गरिएको पाइन्छ। चिनियाँहरू सबैको खाना वा डाइनिङ सभ्यता एकै छ भन्न त नसकिएला तर पनि खानका लागि सबैले नै चोपस्टिक र डाइनिङ टेबुलचाहिँ प्रयोग गरेकै हुन्छन् भन्न सकिन्छ। अनि मैले देखेसम्म चिनियाँ खानाको सभ्यतालाई मैले निहालेर हेर्दा खाने मानिसको अगाडि दुईवटा बौल अनिवार्य हुने गर्दछ। ती वौल वा कचौरामध्ये एउटमा भात राख्ने गरिन्छ भने अर्कोमा चाहिँ सुप राख्ने गरिन्छ। हामी नेपालीहरूको खानाको सभ्यतामा भात मुछेर मजाले हात प्रयोग गरेर खाने चलन रहेको छ तर चिनियाँ सभ्यतामा चोपस्टिक वा ख्वाए ज प्रयोग गर्ने गरिन्छ। उनीहरू हामी नेपालीले जस्तो गरेर त्यत्ति बढी खाना पनि खाँदैनन्। उनीहरू बढीमा एक कचौरा खाना खाने गर्दछन्।तर सुप मासु तथा अन्य सागसब्जीले आफ्नो पेट भर्दछन्। चिनियाँहरू खानामा जत्ति सौखिन हुन्छन् त्यति नै उनीहरू खाना बढी खाइन्छ कि भनेर सचेत पनि हुने गर्दछन्। त्यसैले भातको मात्रा चाहिँ निकै कम प्रयोग गर्दछन्। मैले अध्ययन गरेसम्म भात बढी खाएमा मोटाइएला कि भन्ने विषयमा उनीहरू बढी नै सचेत भएको मैले पाएँ।उनीहरूको खानामा सुपको साथमा एक कचौरा हरियो तरकारी र एक कचौरा मासुको आइटम पनि हुने गर्दछ। उनीहरू मासु खाने क्रममा बंगुरको मासुलाई नै बढी प्राथमिकता दिन्छन्।मैले धेरै जनालाई केको मासु बढी मन पर्छ भनेर सोध्दा सबैले नै बंगुरको मासु भनेर उत्तर दिएका थिए। अर्को कुरा के भने नेपालीहरूको भान्छामा जुठो चोखोको निकै महत्व हुन्छ। हामी नेपालीहरू आआफ्नो थालमा राखेर आफ्नो खाना खाने गर्दछौँ तर चिनियाँहरू जति जनाको परिवार भएपनि डाइनिङ टेबुलको बीचमा खाना राख्ने गर्दछन् र त्यहाँ राखिएको मुख्य भाँडाबाट चोपस्टिकले टिप्दै खाने गर्दछन्।यसरी हेर्दा सामान्यतया उनीहरूमा जुठो चोखोको त्यत्ति मतलब रहेको पाइँदैन। जसलाई जे कुरा र जति मात्रामा मनपर्छ उसले सोहीबमोजिम आफूले लिएर खान्छ । यसमा कुनै बन्देज रहेको मैले देखिनँ। अर्कोतिर मैले देखेसम्म भातको बौल टेबुलमा राखेर खाएको मैले सामान्यतया देखिँन। हरेकले आफ्नो देब्रे हातले भातको बौल लिने गर्दछन् र मुखको नजिकै लगेर चोपस्टिकले खाने गर्दछन् भात मात्र तर अन्य खानेकुरा चाहिँ टेबुलमा रहेको मुख्य भाँडोबाट लिएर खाने गर्दछन्। कुनैकुनै खानेकुरा धेरै चिप्लो छ भनेचाहिँ यदाकदा चम्चाको प्रयोग गर्ने गरेको मैले देखेको छु तर यो कुरा धेरै कम मात्र। चम्चामा खाना लिएर पनि पुन चोपस्टिकले नै खाएको दृश्य घतलाग्दो हुने गर्दछ।अर्को घतलाग्दो कुरा मैले के देखेँ भने उनीहरूलाई दिएको सुप खानाको अन्त्यमा मात्र खाने गर्दछन्।

      मैले म चीनको पैचिङवरपर घुम्दै र अवलोकन गर्दै जाँदा यहाँको खानाको सभ्यताबारे केही कुराहरू भनेँ।चिनियाँहरू सबैको खाना वा डाइनिङ सभ्यता एकै छ भन्न नसकिएता पनि खानका लागि सबैले नै चोपस्टिक र डाइनिङ टेबुलचाहिँ प्रयोग गरेकै हुन्छन् भन्ने कुरा पनि मैले जाहेर गरेँ। मैले देखेसम्म चिनियाँ खानाको सभ्यतालाई मैले निहालेर हेर्दा खाने मानिसको अगाडि दुईवटा बौल अनिवार्य हुने तथा ती वौल वा कचौरामध्ये एउटमा भात राख्ने र अर्कोमा चाहिँ सुप राख्ने गरने कुरा पनि मैले निवेदन गरेँ। हामी नेपालीहरूको खानाको सभ्यतामा भात मुछेर मजाले हात प्रयोग गरेर खाने चलन रहेको तर चिनियाँ सभ्यतामा चोपस्टिक वा ख्वाए ज प्रयोग गर्ने गरिने र उनीहरू हामी नेपालीले जस्तो गरेर त्यत्ति बढी खाना पनि नखाने कुराको उठान पनि मैले गरेँ। चिनियाँहरू खानामा जत्ति सौखिन हुन्छन् त्यति नै उनीहरू खाना बढी खाइन्छ कि भनेर सचेत पनि हुने गर्दछन्। त्यसैले भातको मात्रा चाहिँ निकै कम प्रयोग गर्दछन्। मैले अध्ययन गरेसम्म भात बढी खाएमा मोटाइएला कि भन्ने विषयमा उनीहरू बढी नै सचेत भएको मैले पाएको कुरा मैले उजागर गरिसकेँ।