आदरणीय श्रोता, "वर्षौंअघिको आवाज, चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको स्थापना भएको सत्तरीऔं वार्षिकोत्सवसम्बन्धी ज्ञान-विज्ञान प्रतियोगिता" सुन्न यहाँलाई स्वागत छ। रेडियो खोल्दा इलेक्ट्रिक वेभमार्फत एक्कासी चीनबाट आएको अभिवादन सुन्दा तपाईंलाई आश्चर्य लागेको छ कि? चीनका छिमेकी मुलुकहरू हुन् अथवा टाढाका ठाउँमा रहेका अरु मुलुकहरू हुन्, चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको स्थानीय भाषामार्फत रमाइलो कथा तथा पछिल्लो रिपोर्ट सुन्न पाइन्छ। अब म आजको अध्यायको दुईवटा प्रश्न प्रस्तुत गर्दैछु। एक, चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो अहिले कति वटा भाषामा विदेशमा प्रसारण गर्छ? र दुई, सि.आर.आई. अनलाइनको स्थापना कुन वर्ष भएको हो? ध्यानपूर्वक सुन्नुहोस्, ती दुईवटा प्रश्नको उत्तर निम्न कार्यक्रममा भेट्न सकिन्छ।
चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोमा विश्वमा व्यापक रुपमा प्रचलित अङ्ग्रेजी भाषा, फ्रान्सेली भाषा, स्पेनी भाषा, रुसी भाषा, अरबेली भाषा अथवा केही मुलुक वा जातिमा प्रचलित बङ्गाली भाषा, पुष्टु भाषा, सिंगाली भाषा, स्वाहिली भाषाका विशेष फ्रिक्वेन्सी तथा वेभसाइट छन्। अहिले चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो एकसट्ठीवटा भाषामार्फत विदेशमा प्रसारण गर्छ।
सन् 1968 को अगष्ट उनन्तीस तारिख बेलुका रोमानियामा अध्यनरत चिनियाँ विद्यार्थी लो तुड छ्वेन तथा उहाँका सहपाठीहरूसँगै एउटा पुरानो रेडियो सुन्दै हुनुहुन्थ्यो। त्यसदिन चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको रोमानियाली भाषाको प्रसारण औपचारिक रुपमा सुरु भएको थियो। उहाँहरूलाई यस कुराले धेरै खुसी लागेको थियो।
त्यसबेला चीनले रोमानियालाई लक्षित गरी रेडियो प्रसारण गरेको थियो। उही बेला हामी विदेशमा पढ्दै थियौं। हामीलाई धेरै खुसी लागेको थियो। सन् 1968 को अगष्ट उनन्तीस तारिख बेलुका हामी विद्यार्थीहरूले चीनको रोमानियाली भाषामा प्रसारण सुनेपछि हामी धेरै उत्तेजित भएका थियौं। स्नातक भएपछि चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोमा काम गर्न पाए मलाई गौरव लाग्ने विचार मैले गरेको थिएँ।
एकवर्षपछि लो तुड छ्वेन चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोका उद्घोषक बन्नुभयो। रोमानियाका लागि धेरै वर्ष रेडियो कार्यक्रम बनाएपछि अहिले रोमानिया उहाँको दोस्रो जन्मस्थल बनेको छ।
चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोमा श्री लो तुङ छ्वान जस्तै एउटा विदेशी भाषालाई आफ्नो स्थायी पेशा बनाएका कर्मचारी धेरै छन्। उदाहरणका लागि, चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको प्रसारणको चालीस वर्षभन्दा बढीको इतिहास रहेको छ। बङ्गलादेशका कतिपय श्रोताहरू चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको प्रसारणको साथमा केटाकेटीदेखि वृद्धवृद्धा बनेका छन्। दर्जनौं वर्षसम्म बङ्गाली भाषा प्रसारण गर्नुभएका श चिङ वुका अनुसार, चीनले विदेशीहरूको स्थानीय भाषामार्फत उनीहरूका लागि प्रसारण गर्नु तिनीहरूलाई गरेको सबैभन्दा ठूलो सम्मान हो।
बङ्गलादेशको जनसंख्या तुलनात्मक रुपमा बढी भएतापनि त्यसको क्षेत्रफल सानो छ। उनीहरूका आँखामा चीन एउटा ठूलो मुलुक हो। चीनले अरु सबै मुलुकहरूको सम्मान गरेको उनीहरूलाई थाहा छ। चीनमा यति धेरै व्यक्तिहरूले बङ्गाली भाषा सिकेर बङ्गाली भाषामा प्रसारण गरेको कुराबाट उनीहरू धेरै प्रभावित भएका छन्।
बङ्गाली भाषा बांग्लादेशको सरकारी भाषा तथा भारतको एउटा महत्वपूर्ण भाषा हो। बङ्गाली भाषा बोल्ने व्यक्तिहरूको संख्या बीस करोड भन्दा बढी पुगेको छ। बङ्गाली भाषा बोल्ने व्यक्तिहरूमध्ये महाकवि स्वर्गीय राबिन्द्रनाथ टैगोरको स्थान निकै उच्च छ। उहाँका कविताहरू चिनियाँहरूलाई जानकारी दिनका लागि श्री श चिङ वुले गत शताव्दीको नब्बेको दशकदेखि स्वर्गीय राबिन्द्रनाथ टैगोरका अनेकन रचनाको अनुवाद गर्नुभयो। राबिन्द्रनाथ टैगोरको एक सय पचासौं जन्मजयन्तीका उपलक्ष्यमा बङ्गाली सेवाले विशेष कार्यक्रम बनाएको छ। यसबारे चर्चा गर्दै श्री श चिङ वुले भन्नुभयो, चालुवर्ष महाकवि स्वर्गीय राबिन्द्रनाथ टैगोरको एक सय पचासौं जन्मजयन्ती परेको छ। यसबारे हामीले निरन्तर तीन दिनसम्मका लागि विशेष कार्यक्रम बनाएका छौं। ती कार्यक्रमहरूमा हामीले सम्बन्धित विशेषज्ञ तथा विभिन्न क्षेत्रका व्यक्तिहरूसँग अन्तर्वार्ता लिएका छौं। कार्यक्रम प्रसारणपछि श्रोताहरूले छिटै हामीलाई इमेल पठाएर यस्तो कार्यक्रमको आयोजनाप्रति ठूलो चासो देखाएका छन्। चीनले महाकवि राबिन्द्रनाथ टैगोरलाई महत्व दिएको कुराबाट उनीहरूलाई धेरै गौरव लागेको छ।
चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको प्रसारण युगको आग्रह तथा अन्तर्राष्ट्रिय परिस्थितिको परिवर्तन भएको हाराहारीमा विकास हुँदै आएको छ। सूचना प्रविधिको विकासको क्रममा चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोले इन्टरनेटको निर्माणलाई जोडतोडसँग महत्व दिँदै आएको छ। सन् 1998 मा चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोले बहुभाषिक वेभसाइट-सि.आर.आई. अनलाइनको स्थापना गरेको थियो। श्रोताले यस वेभसाइटमा स्थानीय भाषाको श्रव्य कार्यक्रम सुन्न सक्नुका साथै स्थानीय भाषामा समाचार हेर्न पनि सक्छन्। अहिले एकसट्ठी वटा भाषाबाट गठित सि.आर.आई. अनलाइन विश्वमा सबैभन्दा बढी भाषा भएको अन्तर्राष्ट्रिय प्रसारण संस्था बनेको छ।
नयाँ सञ्चार माध्यमले झन् झन् बढी युवा शक्तिलाई आकर्षित गरेको छ। पुष्टु सेवाका सि मङ तीमध्येका एक हुनुहुन्छ।
पुष्टु भाषा अफगानिस्तानमा सबैभन्दा बढी प्रचलित भाषा हो। अहिलेसम्म त्यसको तीन हजार वर्षभन्दा लामो इतिहास रहेको छ। चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको पुष्टु भाषाको शर्टवेभ कार्यक्रमको प्रसारण सन् 1973 मा सुरु भएको थियो। सन् 2010 मा पुष्टु भाषाको एफ.एम. कार्यक्रम अफगानिस्तानको राजधानी काबुल तथा अफगानिस्तानको दोस्रो ठूलो शहर कान्दाहारमा सँगै प्रसारण भएको थियो। श्री सि मङका अनुसार, अफगानिस्तानप्रति बि.बि.सी. तथा भि.ओ.ए. लगायत पश्चिमी मुलुकको रेडियोको तुलनामा एउटा भिन्नता भनेको चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको कार्यक्रम चिनियाँहरूले पुष्टु भाषामार्फत प्रसारण गर्नु हो। अफगानिस्तानका श्रोताहरूका लागि यो एउटा आश्चर्यको कुरा हो।
पुष्टुका श्रोताहरूलाई धेरै अचम्म लागेको छ। चीनमा पुष्टु भाषा बोल्ने मान्छे पनि रहेछन्। एफ.एम.मा छोटो समयसम्म प्रसारण भएतापनि सरकारी सञ्चार माध्यम, सरकारका उच्च तह तथा सर्वसाधारणले हाम्रो कार्यक्रमप्रति ठूलो अभिरुचि देखाएका छन्। दुई मुलुकबीचको साँस्कृतिक आदान-प्रदानलाई सबल पार्नका लागि चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियोको पुष्टु सेवाले पहिलो चिनियाँ-पुष्टु भाषा शव्दकोषको सम्पादन पनि गरेको छ।
अन्त्यमा म आजको प्रश्न एक पटक पुनःदोहोर्याउँदै छु। एक, चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो अहिले कति वटा भाषामा विदेशमा प्रसारण गर्छ? र दुई, सि.आर.आई. अनलाइनको स्थापना कुन वर्ष भएको हो? यसको उत्तर हामीलाई इमेल वा पत्रबाट पठाउनुहोस्। इमेल वा पत्र पठाउनका लागि हाम्रो ठेगाना हो, चिनियाँ अन्तर्राष्ट्रिय रेडियो, नेपाली कार्यक्रम। पोस्ट बक्स नं. 4216，पैचिङ, जन गणतन्त्र चीन अथवा पोस्ट बक्स नं 405，काठमाडौं, नेपाल। हाम्रो इमेल ठेगाना हो：nepali@cri.com.cn अथवा crinepali@sina.com । हवस् त, आजको कार्यक्रम यहीं सकिन्छ। कार्यक्रमबाट म रविलाई विदा दिनुहोस्, नमस्ते।
