तिब्बतको ल्हासाको साँस्कृतिक क्षेत्रमा सुङ मिङ प्रशिद्ध हुनुहुन्छ। चित्रकार, गायक, ट्याटु चित्रकार, बारका सन्चालक, घरभित्र सजाउने डिजाइनर सबै उहाँका परिचय हुन्। यसका साथै उहाँले ल्हासा स्ये तुइ पाइ परम्परागत हस्तकला स्कूलको स्थापना पनि गर्नुभएको छ। आजको कार्यक्रममा हामी सुङ मिङ र उहाँको हस्तकला स्कूलका बारेमा जानकारी दिँदैछौँ।
सुङ मिङको स्कूल ल्हासा शहरीय क्षेत्रमा पर्दछ। स्कूल त्यति ठूलो छैन तर स्कूलभित्र ठूलो कलात्मक वातारण छ। यो स्कूल सन् 2010मा सुङ मिङले स्थापना गर्नुभएको थियो। हाल स्कूलमा गा छ शाखाको थाङ्का, तिब्बती शैलीको फर्निचर, मूर्तिकला, परम्परागत छाला सामग्री आदि पाँच वटा विषय अध्ययन हुन्छन्। तीमध्ये गा छ शाखाको थाङ्कालाई स्कूलको मुख्य विषयको रुपमा राखिएको छ।
थाङ्का तिब्बती जातिको सबैभन्दा उत्कृष्ट परम्परागत चित्रकलामध्येको एक हो। तीमध्ये म्यान थाङ शाखा र गा छ शाखा तिब्बती थाङ्काका प्रमुख शाखा हुन्। म्यान थाङ शाखाको थाङ्का ज्यादै सुन्दर भएकोले चीनको छिङ राज्यकालका राजालाई निकै मन पर्थ्यो। त्यसै कारणले धेरैले त्यसमा अध्ययन गर्थे र त्यसको उत्तराधिकारी पनि बढी छन्। साथै हिजोआज तिब्बती थाङ्कामाथि त्यसको ठूलो प्रभाव पनि छ। तर तुलनात्मक रुपमा गा छ शाखाको थाङ्का त्यति सुन्दर छैन साथै बनाउनका लागि पनि धेरै गाह्रो छ। त्यसैले हाल चीनमा गा छ शाखाको थाङ्काका उत्तराधिकारीको संख्या तीन सयभन्दा बढी छैन। सुङ मिङले जानकारी दिनुभयो—आवाज एक
गा छ शाखाको थाङ्का कला सिक्नका लागि म्यान थाङ शाखाकोभन्दा लामो समय लाग्छ। म्यान थाङ शाखाको लागि आधारभूत सीप सिक्न डेढ वर्ष जति भए पुग्छ अनि पाँच वर्ष पछि राम्रो थाङ्का बनाउन सक्ने भइन्छ। तर गा छ शाखाको लागि आधारभूत सीप सिक्न नै साढे दुई वर्ष लाग्छ अनि आठ वर्षपछि मात्र राम्रो थाङ्का बनाउन सक्ने भइन्छ। त्यसैले उत्तराधिकारीको दृष्टिबाट हेर्दा अहिलेका तीन सय गा छ थाङ्का कलाकारसमक्ष गम्भीर समस्या देखा परेको छ। उत्तराधिकारीको विकास गर्न हामीले सकेसम्म प्रयास गरिरहेका छौँ।
चीनका अरु अल्पसंख्यक जाति वा विश्वका अरु राष्ट्र जस्तै तिब्बती जातिको कुँदाइ, बुनाइ, चित्रकला आदि परम्परागत हस्तकला संकटमा देखिएका छन्। स्कूलको मूर्तिकला उत्पादन कोठामा विद्यार्थीले धूलोमूलो तथा धुवाँ, उच्च तापमानको वातावरणमा सिकेका छन्। सुङ मिङका अनुसार, कडा वातावरणको कारणले विद्यार्थीलाई आकर्षण गर्न गाह्रो छ। उहाँले जानकारी दिनुभयो-जे होस हामीले विस्तारै व्यवहारिक रुपमा काम गर्दैर्छौँ, विद्यार्थीको संख्या बढी हुने विश्वास पनि छ। चार पाँच सय पुगेपछि यो उद्योग पनि सुदृढ हुनेछ।
सन् 1998 तैल चित्रकारितामा स्नातक गर्नुभएका सुङ मिङले ठूलो शहरमा रोजगारीको मौका छोडेर तिब्बती ल्हासा शिक्षक कलेजमा कला सिकाउन थाल्नुभयो। तिब्बतमा सुङ मिङ निकै खुशी हुनुहुन्छ तर आफ्ना विद्यार्थी र स्थानीय विद्यार्थीले रोजगारी पाउन गाह्रो भएको देख्दा सुङ मिङलाई दुःख लागेको छ। उहाँले आफ्ना विद्यार्थीलाई केही सहयोग गर्ने पनि सोचाइ राख्नुभएको छ। अन्तमा उहाँले यस परम्परागत हस्तकला स्कूल स्थापना गर्ने निर्णय गर्नुभयो। स्कूलले तिब्बती परम्परागत सँस्कृतिको उत्तराधिकारी खोज्नसक्ने र व्यावहारिक रुपमा रोजगारी पनि सिर्जना गर्नसक्ने पनि उहाँको आशा छ। उहाँले भन्नुभयो-हान जातिका मानिसका रुपमा म तिब्बत आएको छु। यहाँ मैले तिब्बती सँस्कृति सिकेको छु र धेरै उपलब्धि हासिल गरेको छु। जीवनकाल सीमित छ, मैले आफ्नो ज्ञान र सीप लिएर सकेसम्म तिब्बतको लागि योगदान गर्छु।
स्कूल चलाउन खर्च लाग्छ। तर सुङ मिङको स्कूलमा सबै निःशुल्क छ पढाइ खर्च, खानेपिउने खर्च, बस्ने खर्च सबै निशुल्क छ। उहाँको रकम कताबाट आएको हो त? सुरुमा उहाँले अरु कलाकार साथीको सहयोगमा विद्यार्थी आकर्षण गर्नुभयो अनि शिक्षक र विद्यार्थीले सिर्जना गरेका थाङ्का, तिब्बती फर्निचर आदि सामग्री बिक्री गर्नुभयो। त्यसबाट प्राप्त सबै रकमलाई स्कूल सञ्चालन र स्कूलको दैनिक खर्चमा प्रयोग गर्नुभयो। पछि स्कूल विकास भएर झनै बढी तिब्बती कृषि तथा पशुपालन परिवारका छोराछोरीलाई आकर्षित गर्न संभव भएको छ। साथै शिक्षा, उत्पादन, बिक्री एकीकरण स्कूलको प्रणाली क्रमशः निर्माण भएको छ। हाल स्कूलका तेह्र जना शिक्षक र अठसठ्ठीजना विद्यार्थी छन् तर भविष्यमा स्कूलको विकासबारे सुङ मिङ पूरै विश्वस्त हुनुहुन्छ। --स्कूलका लागि सुरुका तीन वर्ष प्रारम्भिक चरणमा हुनैपर्छ। हाल सबै मुख्य काम नै शिक्षकले बनाएका हो र विद्यार्थीले सहयोग मात्र दिने हो। तर दुई तीन वर्षपछि विद्यार्थीको कार्य बजारमा लोकप्रिय बन्नेछ। हाल हाम्रो स्कूल सबभन्दा राम्रो स्कूल होइन तर मैले गौरवका रुपमा भन्नसक्छु पाँच वर्षपछि हाम्रो स्कूल सबभन्दा राम्रो बन्नेछ।
सुङ मिङका अनुसार, स्कूल विकास भएपछि अरुलाई हस्तान्तरण गरिनेछ र उहाँ आफूले तिब्बती निङ्गची क्षेत्रमा पुस्तक लेख्न जाने सोचमा हुनुहुन्छ। सन् 2011 मा उहाँ र अरु केही विद्वानले मिलेर "तिब्बती परम्परागत हस्तकला संग्रह"को प्रकाशन गर्नुभयो। भविष्यमा त्यससम्बन्धी कार्यलाई अगाडि बढाउने उहाँको आशा छ।–पहिला हामीले लेखेको पुस्तकको नाम "तिब्बती परम्परागत हस्तकला संग्रह" हो। त्यसमा कुँदाइ, चित्र बनाउनु आदि धेरै किसिमका सामग्री समेटिएका छन्। अहिले हामीले त्यसलाई अलगै पुस्तक बनाउने बिचारमा छौँ। कुँदाइको अलगै पुस्तक, चित्र बनाउने अलगै पुस्तक उदाहरणका रुपमा लिन सकिन्छ। अझै कहाँसम्म भने कुँदाइको पुस्तकलाई काठ कुँदाइ, ढुङ्गा कुँदाइ, तामा कुँदाइ जस्ता उपविधामा विभाजन गरेर अलगअलग पुस्तक प्रकाशन गर्न सकिन्छ। तर त्यसको लागि हाम्रो क्षमता हेर्नुपर्छ। त्यो पुस्तकको नाम "तिब्बत सिल्प विश्वकोष" रहने मैले कल्पना गरेको छु। यो एउटा विशाल परियोजना हो।
